Δικαιοσύνη και Κινηματογράφος

{του Ηλία Κοντοζαμάνη}

Ο Orson Welles είπε ότι «είναι αδύνατον ένας άνθρωπος να είναι μεγάλος, χωρίς να δέχεται ότι υπάρχει κάτι μεγαλύτερο από τον ίδιο, είτε αυτό είναι ο Θεός, είτε ο νόμος, είτε η τέχνη».
Στο διήμερο κινηματογραφικό αφιέρωμα που οργάνωσε η Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, οι εξαιρετικές ταινίες που προβλήθηκαν το «Μ», «Ο δράκος του Ντίσελντορφ» του Φριτς Λανγκ, τα «Πέτρινα Χρόνια» του Παντελή Βούλγαρη, «Η δίκη της Νυρεμβέργης» του Στάνλεϋ Κράμερ και το «Ζ» του Κώστα Γαβρά, ενσωματώνουν και τα τρία αυτά μεγαλειώδη στοιχεία, το Θεό, το νόμο, φυσικό και θετικό δίκαιο, τη συγκρουσιακή σχέση μεταξύ τους και την τέχνη του Κινηματογράφου, όπου ο σκηνοθέτης, ως από μηχανής Θεός, διαπλάθει τους χαρακτήρες των ηρώων του, λαμβάνοντας ερεθίσματα από σημαντικές δίκες και δικαστικά γεγονότα που απασχόλησαν την κοινωνία, και προκαλεί την κάθαρση στην τραγωδία (μύθο) «δι’ ελέου και φόβου».
Ο Κινηματογράφος διαχειρίζεται καλύτερα από τη λογοτεχνία και το θέατρο το χώρο και το χρόνο που τοποθετεί τους ήρωές του. Μόνο ο Κινηματογράφος μπορεί να μεταφέρει τους θεατές από τη μία τοποθεσία στην άλλη και από τη μία χρονική περίοδο σε άλλη, με ανυπέρβλητο οπτικό ρεαλισμό, όπου οι θεατές μπορούν να δουν ένα πρόσωπο σε πολύ κοντινό πλάνο, δηλαδή σε τέτοια μεγέθυνση που φαίνεται πιο καθαρά από ό,τι στην πραγματική ζωή, μπορούν να παρακολουθήσουν τις εκφράσεις του προσώπου των ηρώων, να ακούσουν καθαρά τους ήχους, και γενικότερα η δράση στην κινηματογραφική ταινία με τη βοήθεια της τεχνολογίας να παρουσιαστεί απόλυτα πιστευτή, πράγμα ασύλληπτο για τη λογοτεχνία, όπου ο αναγνώστης πρέπει να το φαντασθεί και στο θέατρο, όπου η απόσταση μεταξύ θεατών και αντικειμένων στη θεατρική σκηνή είναι δεδομένη και αυτά γίνονται αντιληπτά από μία σταθερή θέση (βλπ. Κ. Σάντας – Πώς βλέπω μία ταινία – σπουδή στην τέχνη του Κινηματογράφου, 2006).
Ο Κινηματογράφος σε μία δίκη μπορεί να καταστήσει τους θεατές κοινωνούς της διαδικασίας, όπως πολύ αριστοτεχνικά γίνεται στη «Δίκη της Νυρεμβέργης».
Μετά το άνοιγμα της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών το 2015 στη Λογοτεχνία, άνοιξε τώρα την πόρτα της και πάλι στον πνευματικό κόσμο της χώρας με τον Κινηματογράφο. Στις 4 και 5 Μαρτίου οι δικαστές συζήτησαν με τους θεατές σε δύο στρογγυλά τραπέζια στον κινηματογράφο «ΟΛΥΜΠΙΟΝ» μετά το τέλος της προβολής των πιο πάνω ταινιών, μαζί με εξαιρετικούς προσκεκλημένους τους σκηνοθέτες Κώστα Γαβρά και Παντελή Βούλγαρη, τους συγγραφείς Θωμά Κοροβίνη και Δημοσθένη Κούρτοβικ, τον καθηγητή του ΑΠΘ Παναγιώτη Δόικο, το διευθυντή του Κινηματογράφου «ΟΛΥΜΠΙΟΝ» και κριτικό Κινηματογράφου Νότη Φόρσο, τον καλλιτεχνικό διευθυντή του ΚΘΒΕ Γιάννη Αναστασάκη και το δήμαρχο Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη, μαζί με το γενικό διευθυντή της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών Μιχάλη Πικραμένο, σύμβουλο Επικρατείας και την αντιπρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, πώς αποτυπώνουν οι δημιουργοί του Κινηματογράφου τα ερεθίσματα που προσλαμβάνουν από τις μεγάλες δίκες που απασχολούν την κοινωνία σε ορισμένο τόπο και χρόνο και πώς αντιλαμβάνεται η κοινή γνώμη τα μηνύματα των κινηματογραφικών ταινιών που αφορούν στη δικαιοσύνη.
Η δικαιοσύνη το διήμερο αυτό πλησίασε το κοινό, δέχθηκε την κριτική του, άκουσε τη φωνή του, αφουγκράσθηκε τους ψιθύρους του που δεν μπορούν να ακουσθούν στις δικαστικές αίθουσες. Από τις συζητήσεις αυτές προέκυψε ότι ο λαός διψάει για το δίκαιο και για το δίκιο του, πλησίασε τους δικαστές, γιατί και αυτοί είναι ένα κομμάτι του λαού, αναλύθηκαν αρκετά θέματα λειτουργίας και δυσλειτουργίας της δικαιοσύνης, έγινε αντιληπτό ότι η δικαιοσύνη ως συντεταγμένη λειτουργία, ανεξάρτητη από τις δύο άλλες, νομοθετική και εκτελεστική, δεν ψηφίζει τους νόμους, αλλά εφαρμόζει τους νόμους που ψηφίζει η Βουλή με πρόταση της κυβέρνησης.
Τέλος, παρά τις επιφυλάξεις, καταδείχθηκε ότι η δικαιοσύνη και σε περιόδους συνταγματικής εκτροπής λειτουργεί όπως π.χ. στην ταινία «Ζ» και σε περιπτώσεις σύγκρουσης θετικού και φυσικού δικαίου επικρατεί το τελευταίο, όπως στις ταινίες «Πέτρινα Χρόνια», «Η δίκη της Νυρεμβέργης», κατά το αρχέτυπο Αντιγόνη – Κρέων στην ανυπέρβλητη τραγωδία του Σοφοκλή, όπου εμείς ψηφίζουμε ανεπιφύλακτα «ΑΝΤΙΓΟΝΗ».