«Ο βυζαντινός κόσμος» του Ηλία Κοντοζαμάνη

_{ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΟ ΣΕ ΟΣΑ ΔΕΝ ΞΕΧΑΣΑΝ ΟΥΤΕ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΟΥΤΕ Η ΚΑΡΔΙΑ…}

Σ’ ένα συναρπαστικό ταξίδι στην ιστορία παρέσυρε τους επισκέπτες της έκθεσης «Ο βυζαντινός κόσμος του Ηλία Κοντοζαμάνη» ο δικαστικός και ζωγράφος από την Καλαμάτα.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, στον κήπο του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, ο εικαστικός επιχείρησε να αποδώσει μέσα από τα βλέμματα των «ηρώων» και των «ηρωίδων» του το βυζαντινό κόσμο. «Με την έκθεση αυτή θέλω να σας παρουσιάσω μια αυτοκρατορία χιλιόχρονη και λαμπερή, την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, και να σας παρασύρω σ’ ένα ταξίδι συναρπαστικό, σε μια διαδρομή που ξεκινά με τον Φλάβιο Βαλέριο Κωνσταντίνο τον Α, γιο της Ελένης, και ολοκληρώνεται με τον Κωνσταντίνο τον ΙΑ τον Παλαιολόγο. Σ’ αυτήν την εικαστική διαδρομή συναντάμε αυτοκράτειρες και αυτοκράτορες, άρχοντες και πριγκίπισσες, στρατηγούς, φιλόσοφους και πατριάρχες, επιστήμονες, ιστορικούς γιατρούς στο παλάτι, τις εκκλησίες, τα πανεπιστήμια και νοσοκομεία που ίδρυσαν, αλλά και ψαράδες, χαλκοπράττες, ταβερναραίους στις αγορές, τα καπηλειά του Ιπποδρόμου και τα μαγειριά της Πόλης…» αναφέρει ο ίδιος.

Καταρρίπτοντας τα στερεότυπα

Ο Ηλίας Κοντοζαμάνης ζωγραφίζει από τότε που θυμάται τον εαυτό του και εμπνέεται από την ιστορία, τους τόπους, τα πρόσωπα. Δίνει μεγάλη σημασία στην έκφραση, γιατί, όπως λέει, «για μένα οι μορφές πρέπει να κινούνται, να σε πλησιάζουν, να τους λες τους καημούς σου και τα παράπονά σου, να σε συντροφεύουν στις αναζητήσεις σου».

Αυτή η εικόνα ενός ευαίσθητου και τρυφερού ανθρώπου μπορεί να μη συνάδει με το πρότυπο του αυστηρού και αδέκαστου δικαστικού, που πολλοί έχουμε στο μυαλό μας. Τα στερεότυπα, όμως, είναι για να καταρρίπτονται. Καθηγητής στη Σχολή Δικαστών στη Θεσσαλονίκη, άνθρωπος ανήσυχος και δημιουργικός, έκανε σειρά εκδηλώσεων με στόχο «να δημιουργήσει ένα διάλογο του σώματος των Δικαστών με την κοινωνία».

«Ο δικαστής στη σύγχρονη εποχή της αμφισβήτησης των αξιών και παλαιών προτύπων, δεν μπορεί να είναι ο δικαστής που γνωρίζει μόνο τους νόμους και τη νομολογία, αλλά πρέπει να είναι μια πολύπλευρη προσωπικότητα μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι», εξηγεί ο ίδιος ο Ηλίας Κοντοζαμάνης.

Αυτοκράτορες και ταβερναραίοι

«Γνωρίσαμε το ζωγράφο Ηλία Κοντοζαμάνη πριν από λίγα χρόνια στην έκθεσή του στη δημοτική πινακοθήκη Θεσσαλονίκης με έργα εμπνευσμένα από την ιστορία της γης της Μακεδονίας, τόπο καταγωγής των προγόνων του. Διακρίναμε το πάθος του και τη νοσταλγία του για τη γη και τις ιστορίες ενός τόπου που ο ίδιος γνώρισε όψιμα, κυρίως λόγω του διορισμού ως ανώτατου δικαστικού λειτουργού στη Θεσσαλονίκη.

Φαίνεται ξεκάθαρα ότι ο μύθος και η ιστορία είναι για τον Ηλία Κοντοζαμάνη, έναν ευαίσθητο και αισθαντικό καλλιτέχνη, το πλέγμα όπου σ’ αυτό τυλίγεται ένας ολόκληρος κόσμος, αυτός των ονείρων και της δημιουργικής αναπόλησης, όπως και αυτός της καθημερινότητας και του οικείου περιβάλλοντος. Στα τωρινά του έργα, μια σειρά πορτραίτων από το χιλιόχρονο Βυζάντιο, βλέπουμε τους βασιλιάδες, τους πρίγκιπες, τους ιερείς και τους άρχοντες, μαζί με τους νέους ανθρώπους που σαν άγγελοι περιτριγυρίζουν στη Βασιλεύουσα ανάμεσα σε φίλους και εχθρούς. Είναι τα πρόσωπα που με το χαρακτήρα και τη στάση τους συγκίνησαν το ζωγράφο, γι’ αυτό και τα αποδίδει με πολύτιμες φορεσιές και υπογραμμίσεις, ανάλογα με την εσωτερική τους θέση στο αξιακό του σύστημα», σημειώνει σχετικά ο ιστορικός τέχνης, Μιλτιάδης Παπανικολάου.

Κωνσταντινούπολη

Να σημειωθεί πως το Νοέμβριο η έκθεση εγκαινιάστηκε στην Κωνσταντινούπολη παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη κκ Βαρθολομαίου, αφιερωμένη στα 25 χρόνια του Α.Θ.Π. του.

Για την έκθεση στην Κωνσταντινούπολη η Στελίνα Μαργαριτίδου σημείωσε μεταξύ άλλων:

«Να έρχεστε!» Αυτή η παρότρυνση του διευθυντή του Ζωγράφειου προς την ομάδα των Ελλήνων που ήρθαν από Θεσσαλονίκη για τα εγκαίνια της έκθεσης του Ηλία Κοντοζομάνη στο Σισμανόγλειο Μέγαρο του Ελληνικού Προξενείου στην Κωνσταντινούπουλη, αποτυπώνει την αγωνία της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης.

Αφορμή για μια ακόμη συνάντηση των μελών της ο Βυζαντινός Κόσμος του Ηλία Κοντοζομάνη, που εκτίθεται στο αναπαλαιωμένο Μέγαρο στον κεντρικότερο δρόμο της Κωνσταντινούπολης και θα έχει κανείς την ευκαιρία να θαυμάσει μέχρι τις 22 Νοεμβρίου.

«Θα μείνουμε εδώ μέχρι

συντέλειας του κόσμου»

Στις 11 Νοεμβρίου, σε μια βραδιά έντονα φορτισμένη, τουλάχιστον 200 άτομα, κυρίως εκπρόσωποι της ελληνικής κοινότητας κι ανάμεσά τους η νέα γενιά των ευεργετών Ζωγράφων, ο γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη Ευάγγελος Σέκερης, ο διευθυντής του Ζωγράφειου Λυκείου Γιάννης Δερμιτζόγλου και ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, που ξεναγήθηκε για ώρα στο Βυζαντινό Κόσμο από τον ίδιο τον δημιουργό, το δικαστικό και εικαστικό Ηλία Κοντοζαμάνη.

«Αυτή η έκθεση μας συγκινεί ιδιαίτερα εμάς τους Πολίτες, γιατί μας συνδέει με το παρελθόν μας, τις ρίζες, την ιστορία μας» είπε ο Πατριάρχης μιλώντας στους παρευρισκόμενους για τον Ηλία Κοντοζαμάνη και το έργο του και αναφέρθηκε με ιδιαίτερη συγκίνηση στην Ορθοδοξία. «Είναι Θέλημα Θεού να επιβιώνει η Μεγάλη του Γένους μας Εκκλησία και επιβιώνει εδώ για περισσότερους από 17 αιώνες. Με ρωτούν καμιά φορά αν σκοπεύω να φύγω από την Κωνσταντινούπολη και τότε θυμώνω πραγματικά και τους λέγω: Θα μείνουμε εδώ μέχρι τη συντέλεια του κόσμου» κατέληξε σκορπώντας ρίγη συγκίνησης σε όλους όσοι βρίσκονταν στο χώρο του Σισμανόγλειου.

Εν τω μέσω χειροκροτημάτων ο διευθυντής του ιστορικού Ζωγράφειου Λυκείου, Γιάννης Δερμιτζόγλου, αναφέρθηκε στα 125 χρόνια εορτασμού του σχολείου και τους λαμπρούς αποφοίτους του, μεταξύ των οποίων και ο Δημήτρης Αρχοντόνης -ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος.

Η μουσική υπογράμμιση στον ελληνισμό που ανθίστανται έγινε από τρεις μαθητές του σχολείου, που έντυσαν τη βραδιά με κανονάκι και ούτι, ενώ ο κύριος Δερμιτζόγλου εξηγούσε πως «λείπουν οι επισκέψεις των Ελλήνων τα τελευταία χρόνια στην Πόλη κι όσοι έρχονται στάζουν βάλσαμο αλλά και αισιοδοξία στην κοινότητα που έχει μείνει».

Μάλιστα, ο διευθυντής του Ζωγράφειου ετοίμασε μια μικρή έκπληξη στον Πατριάρχη. Μια μεγάλη τούρτα που ανέγραφε στα ελληνικά τα λατινικά και τα αραβικά τα 25 χρόνια της Οικουμενικής Πατριαρχίας του.

Από τα κομμάτια της τούρτας γεύτηκαν όλοι κι ο κ.κ. Βαρθολομαίος απηύθυνε κυρίως στο δημιουργό Ηλία Κοντοζομάνη «ένα καρδιόβγαλτο ευχαριστώ». Γιατί το έργο του Ηλία Κοντοζομάνη παρουσιάζει μια Αυτοκρατορία χιλιόχρονη και λαμπερή, την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Γιατί σε καιρούς δύσκολους μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι συναρπαστικό, μαγικό, ένα ταξίδι μνήμης σε όσα δεν ξέχασαν ούτε ο χρόνος, ούτε η καρδιά…

———

«ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑ»… ΕΤΩΝ ΕΝΤΕΚΑ

Πώς η εγγονή του Προέδρου της Δημοκρατίας μεταμορφώθηκε σε Άννα Κομνηνή

Η 11χρονη Βάνα Χρυσάνθου, εγγονή του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου, πήγε στην Κωνσταντινούπολη ως… αυτοκράτειρα Άννα Κομνηνή.

Η μικρή Βάνα υπήρξε το «μοντέλο» για το ζωγράφο Ηλία Κοντοζαμάνη, προϊστάμενο του Εφετείου Θεσσαλονίκης και διευθυντή Επιμόρφωσης στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών, ο οποίος με το χρωστήρα του τη «μεταμόρφωσε» σε Αννα Κομνηνή, την Άννα της Γαλλίας, που στέφθηκε αυτοκράτειρα μετά το γάμο της με τον 65χρονο Ανδρόνικο Α’ σε ηλικία μόλις 12 χρόνων και έμεινε στο θρόνο για δύο χρόνια (1183-1185).

Όπως αναφέρει, μεταξύ άλλων, η Μαρία Ριτζαλέου στο «Έθνος»: «Κόρη της νηπιαγωγού Ζωής Παυλοπούλου και του γναθοχειρουργού Γιάννη Χρυσάνθου, το πρώτο από τα εγγόνια του Προέδρου της Δημοκρατίας, ένα πανέμορφο κορίτσι, δε γνώριζε πως μια φωτογραφία που είχε η γιαγιά της Βάνα Παπανάρετου από τη Θεσσαλονίκη αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον Ηλία Κοντοζαμάνη.

Το περασμένο Πάσχα ο δικαστικός και ζωγράφος ταξίδεψε με τη Β. Παπανάρετου στην Πελεκανάδα του Δήμου Μεσσήνης στη Μεσσηνία, τόπο καταγωγής του Προκόπη Παυλόπουλου, όπου διατηρεί εξοχική κατοικία, και εκεί ζήτησε την άδεια από την οικογένεια της μικρής Βάνας να χρησιμοποιήσει τη μορφή της για να φιλοτεχνήσει το πορτρέτο της ως Άννας Κομνηνής, της Αγνής των Καπέτων.

Το συζήτησαν όλοι μαζί, εμπιστεύτηκαν τον εφέτη-ζωγράφο και το μόνο όρο που έθεσαν ήταν να γίνει αυτό από φωτογραφία και να μη δοθεί μεγάλη δημοσιότητα. “Με βάση τη φωτογραφία της Βάνας θα φιλοτεχνήσω το πορτρέτο της Αννας Κομνηνής, που περίπου στην ηλικία της μικρούλας μας στέφθηκε αυτοκράτειρα” τους είπε ο Ηλ. Κοντοζαμάνης, ενώ είχε άγχος όσο ζωγράφιζε το συγκεκριμένο πορτρέτο, γιατί δεν ήθελε να δυσαρεστηθεί η οικογένεια του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Πείστηκε η οικογένεια

Ο Πρ. Παυλόπουλος έχει ιδιαίτερη αδυναμία στα εγγόνια του, αλλά οι αρχικοί του προβληματισμοί γρήγορα διαλύθηκαν, όταν η γιαγιά της από τη Θεσσαλονίκη τού είπε ότι γνωρίζει πολλά χρόνια τον Ηλ. Κοντοζαμάνη. Η Β. Παπανάρετου συνδέεται με φιλική σχέση από χρόνια με τον εφέτη. Άλλωστε, ο πατέρας της Γιάννης Παπανάρετος ήταν επίσης εφέτης και υπηρέτησε για χρόνια στο δικαστικό σώμα της Θεσσαλονίκης.

Όλοι μαζί συμφώνησαν να μην το μάθει η μικρή και να μην ποζάρει, και έτσι το πορτρέτο έγινε από φωτογραφία. Στόχος ήταν να μη διαταραχθεί η ηρεμία της οικογένειας της Ζωής και του Γιάννη Χρυσάνθου και των τριών παιδιών τους.

Η σύζυγος του Προέδρου της Δημοκρατίας, Σίσσυ Παυλοπούλου-Πελτσεμή, και η Βάνα Παπανάρετου, περήφανες για την εγγονή τους και ιδιαίτερα ικανοποιημένες από το εικαστικό αποτέλεσμα, ξεναγήθηκαν από τον ίδιο τον Ηλ. Κοντοζαμάνη στα πορτρέτα αυτοκρατόρων, αρχόντων, πριγκιπισσών, φιλοσόφων και πατριαρχών που ξεδιπλώνουν τη χιλιόχρονη και λαμπερή Αυτοκρατορία του Βυζαντίου.

Ταξίδι στο χθες

Ο ίδιος ο Ηλ. Κοντοζαμάνης δεν εστιάζει στο πορτρέτο της μικρής, καθώς, όπως λέει, “η μικρή Βάνα είναι ένα από τα 48 πρόσωπα που αποτέλεσαν την έμπνευσή μου και ‘μεταμορφώθηκαν’ σε κάποιο σημαίνον πρόσωπο του Βυζαντίου. Έχω χρησιμοποιήσει επίσης τις μορφές άλλων ανθρώπων, δικαστικών, απλών χωρικών, γνωστών και φίλων, που όλοι ανταποκρίθηκαν ασμένως”, ενώ αποφεύγει να πει ποιος είναι ποιος, θέλοντας να εστιάσει το κοινό στην ιστορία των εικονιζόμενων προσώπων και όχι στα… μοντέλα.

Στην Κωνσταντινούπολη, πάντως, βρέθηκε η άλλη γιαγιά της μικρής, η Βάνα Παπανάρετου, μαζί και 30 φίλοι του ζωγράφου και της ίδιας, που μίσθωσαν λεωφορείο από τη Θεσσαλονίκη.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Πρ. Παυλόπουλος, αν και προσκλήθηκε, απάντησε πως πρέπει να βρίσκεται στην Αθήνα για την προετοιμασία της επίσκεψης του Μπαράκ Ομπάμα».

Έκθεση εικόνων