«Μια μυθική, καταδεκτική πολιτειούλα
μέσα στον κάμπο και στα νερά»…
«Ανακαλεί μνήμες του παρελθόντος και φέρνει την αύρα και τον παλμό μιας ζωής περασμένης, σε μια μικρή αλλά παραγωγική πολιτεία της ελληνικής επαρχίας».
Αυτό κάνει το εξαιρετικό λεύκωμα με τίτλο «Ήταν μια φορά το Νησί… Ένα φωτογραφικό ταξίδι 1910-1974». Το πραγματικά σπουδαίο αυτό έργο επιμελήθηκε η Αναστασία Μηλίτση-Νίκα, των Αρχείων Νομού Μεσσηνίας των Γενικών Αρχείων του Κράτους (υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων).
Η έκδοση του λευκώματος κατέστη δυνατή χάρη στη γενναιόδωρη χρηματοδότηση από το Δήμο Μεσσήνης.
Στον τόπο της Μεσσήνης ή του Νησίου παλιότερα, ταξιδεύουν τον αναγνώστη του λευκώματος οι περίπου 250 φωτογραφίες που εικονίζονται σε αυτό. Και όπως σημειώνεται στην εισαγωγή του έργου, πρόκειται για παλιές φωτογραφίες από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι το 1974. Φωτογραφίες ντόπιων ερασιτεχνών φωτογράφων και συλλεκτών, κυρίως όμως ανέκδοτες φωτογραφίες από το πλούσιο φωτογραφικό αρχείο του Νησιώτη ερασιτέχνη φωτογράφου, Χρήστου Αλειφέρη.
Στην εισαγωγή τονίζεται ότι «ο Αλειφέρης έχει απαθανατίσει, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, από την εποχή της νιότης του προπολεμικά μέχρι το θάνατό του, θέματα αγαπημένα, γι’ αυτό και επαναλαμβανόμενα, θέματα σχετικά με την εορταστική όψη της γενέθλιας πόλης, αλλά και με τις δραστηριότητες και το μόχθο των ανθρώπων της. Εικόνες πολύτιμες, που μεταμορφώνονται σε μνήμη και ιστορία. Όχι όμως επαρκείς, για να “αφηγηθούν” και τις αλλαγές που “ανεπαισθήτως” υφίσταται ο δημόσιος χώρος της πόλης μέσα στο χρόνο. Γι’ αυτό, οι 146 φωτογραφικές ψηφίδες του Αλειφέρη εμπλουτίστηκαν με 101 επιπλέον, που αναζητήσαμε και μας εμπιστεύτηκαν παλιές οικογένειες Νησιωτών και φιλίστορες συλλέκτες, ολοκληρώνοντας από κοινού το μωσαϊκό των εικόνων που συνθέτουν το πανόραμα της Μεσσήνης, τόσο της πόλης όσο και της υπαίθρου χώρας της».
Μέσα από τις φωτογραφίες του λευκώματος ο αναγνώστης γνωρίζει το Σιδηροδρομικό Σταθμό της Μεσσήνης, την εποχή της ίδρυσής του, γύρω στα 1900, ένα έργο που έδωσε εξωστρέφεια στην πόλη. Βλέπει πορτραίτα των μελών της ελίτ του Νησίου, αντικρίζει την αδιαμόρφωτη, στις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, πλατεία-αλώνι της Μεσσήνης, βλέπει πώς αρχίζει να αλλάζει η πλατεία με τη δημιουργία του άλσους και την ανέγερση του κτηρίου της Εθνικής Τράπεζας, στέκεται με ενδιαφέρον σε φωτογραφίες καταστημάτων της πόλης, σε φωτογραφίες από τις επισκέψεις του βασιλιά Γεωργίου Β’, του Μεταξά, σε εκδηλώσεις από το καρναβάλι της Μεσσήνης, από τη λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας Βουλκανιώτισσας κ.ά.
Εκτός από την ενότητα για την πόλη της Μεσσήνης, το λεύκωμα έχει μια εξίσου ενδιαφέρουσα ενότητα για την ύπαιθρο χώρα του Νησίου, με φωτογραφίες από το βάλτο και τον Πάμισο, από τις αγροτικές εργασίες στον κάμπο, από τους τσιγγάνους, από τα μπάνια των ανθρώπων στην Μπούκα.
Η παρουσίαση του λευκώματος έγινε σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Φιλοσοφικό Κέντρο, στις αρχές Ιουνίου, με ομιλητές τον Θεόδωρο Λιανό, ομότιμο καθηγητή και π. πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, την Αναστασία Μηλίτση-Νίκα, τον Μιχάλη Γαβρά, ορθοπαιδικό χειρουργό- πρόεδρο του Συλλόγου Απανταχού Νησιωτών «Πάμισος», την Αγγελική Ρουμελιώτου, κοινωνική λειτουργό και επιστημνονική συνεργάτιδα Ε.Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών και τον Νικόλαο Ρούτση, συλλέκτη. Το συντονισμό έκανε ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Ηλίας Μπιτσάνης, ενώ χαιρέτισε ο δήμαρχος Μεσσήνης, Γιώργος Τσώνης.
Ο πρόλογος του βιβλίου είναι του ιστορικού Βασίλη Κρεμμυδά και είναι συγκινητικός. Ξεκινά ως εξής: «Ήτανε μια φορά το Νησί… Μια μαγευτική πολιτειούλα, χτισμένη πάνω στο τελευταίο έξαρμα, καθώς η Ιθώμη, το Βουρκάνο και η Αρχαία Μεσσήνη κατηφορίζουν προς τον Πάμισο, την Μπούκα και τη Βελίκα. Μια μυθική, καταδεκτική πολιτειούλα μέσα στον κάμπο και στα νερά, σάμπως η γιαγιά να διηγείται την ιστορία της∙ το μύθο της. Μια μαγευτική πολιτειούλα, “μεθυσμένη” και ακίνητη, πλούσια, ένας σωστός παράδεισος που ποτέ δεν μπόρεσε να χρησιμοποιήσει τον πλούτο της αναπτυξιακά! Όταν εμφανιστεί ζήτημα ανάπτυξης αυτό πηγαίνει αλλού, στην Καλαμάτα. Το Νησί φθίνει, αφήνεται να μαραθεί – ο πληθυσμός φεύγει∙ ποτέ το Νησί μας δεν ξεπέρασε το στάδιο της αγροτικής οικονομίας».
Μετά τον πρόλογο και την εισαγωγή, υπάρχουν δύο νοσταλγικά, φοβερά ποιήματα δύο κορυφαίων ποιητών από τη Μεσσήνη, της Κικής Δημουλά και του Γιώργου Μαρκόπουλου.
Έκθεση εικόνων
