Το νέο μονοπάτι Μηναγιώτικο Natura 2000 που βρίσκεται στη Νότια Μεσσηνία και συνδέει τον οικισμό των Κάτω Αμπελοκήπων με τη Φοινικούντα, έφερε επίσημα στο φως το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας. Το μήκος της διαδρομής φθάνει τα 14 χλμ., ενώ ο χρόνος πεζοπορίας κυμαίνεται περίπου στις 3,5 ώρες. Έπειτα από μεθοδική εργασία δύο ετών του Ινστιτούτου Πολιτισμού Μεσσηνίας, που αφορούσε στην έρευνα περιβαλλοντικής και πολιτισμικής τεκμηρίωσης της περιοχής που διαπερνά το ιστορικό μεσογειακό παραποτάμιο μονοπάτι, η οποία ανέδειξε
σημαντικούς πολιτισμικούς και περιβαλλοντικούς πόρους, τη δορυφορική χαρτογράφηση, την έρευνα πεδίου, τον καθαρισμό και τη «φυσική» σήμανση, παρουσιάστηκε στους πεζοπόρους και φυσιολάτρες μια νέα πράσινη διαδρομή του νερού, της ιστορίας και του πολιτισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι η παραποτάμια χλωρίδα κατά μήκος του Μηναγιώτικου ρέματος αποτελεί ιδανικό ενδιαίτημα που ευνοεί την παρουσία σημαντικών ειδών πανίδας, όπως τσακάλι, αλεπού κ.ά. Επίσης, η θέση της περιοχής αυτής, στη δυτική μεταναστευτική διαδρομή των πτηνών στην Ελλάδα, σε μία από τις νότιες άκρες των Βαλκανίων, σε συνδυασμό με την εμφάνιση κατάλληλων τύπων οικοτόπων, την καθιστά πολύ σημαντική.Είναι χαρακτηριστικό ότι, τουλάχιστον, τρία απειλούμενα είδη μεγάλων αετών είναι αξιοσημείωτα στοιχεία της τοπικής ορνιθοπανίδας. Πρόκειται για τον Στικταετό (Aquilaclanga), τον Βασιλαετό (Aquilaheliaca)/“Κινδυνεύοντα”) και τον Χρυσαετό (Aquilachrysaetos). Σε σχέση με τη χλωρίδα, ανάμεσα στα σημαντικά είδη οικοτόπων που εντοπίζονται είναι o τύπος οικοτόπου 92C0 «Δάση Platanusorientalis- Δάση ανατολικής πλατάνου», ο τύπος οικοτόπου 92D0 «Neriumoleander, Vitexagnus-cactus / πικροδάφνες και λυγαριές», ο τύπος οικοτόπου 9290 «Δάση με Cupressus (Acero-Cupression), κυπαρισσοδάση», ο τύπος
οικοτόπου 9320 «Δάση με Olea και Ceratonia, αγριελιάς και χαρουπιάς», ο τύπος οικοτόπου 9340 «Δάση με Quercusilex – Δάση Αριάς», ο τύπος οικοτόπου 9350 «Δάση με Quercusmacrolepis,
Δάση βαλανιδιάς», ο τύπος οικοτόπου 9540 «Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου» κ.ά. Παράλληλα, η περιοχή που διαπερνά το ιστορικό μονοπάτι χαρακτηρίζεται από σημαντικούς πολιτισμικούς πόρους. Είναι χαρακτηριστικό ότι 12 υδρόμυλοι και μία νεροτριβή έχουν εντοπιστεί κατά μήκος της κοίτης του Μηναγιώτικου ρέματος, ενώ ιστορικά τεκμήρια που πιστοποιούν τη διαχρονική παρουσία αυτών των προβιομηχανικών μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς συναντάμε από τη Β΄Ενετοκρατία (1690), καθώς υδρόμυλοι του εν λόγω υδάτινου ρεύματος αποτυπώνονται σε βενετικούς χάρτες. Αξιοσημείωτη είναι ακόμη η αναφορά στο εν λόγω ρέμα καιστις καλλιέργειες της περιοχής από το Γάλλο φιλέλληνα Φρανσουά ντε Σατωμπριάν κατά την περιήγησή του στην περιοχή το έτος 1806. Επίσης, η Γαλλική Επιστημονική Αποστολή του Μοριά κάνει αναφορά στο πόρισμα των εργασιών της στο Μηναγιώτικο ρέμα, κατά τη διαδρομή της από Μεθώνη προς Κορώνη τηνάνοιξη του 1829. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι στο αυτοφυές πευκοδάσος που βρίσκεται 2 χλμ. νότια του οικισμού των Κάτω Αμπελοκήπων, κατά μήκος του μονοπατιού, έλαβε χώρα η πρώτη πολεμική σύγκρουση Ελλήνων και Τουρκοαιγυπτίων.
Διαδρομή
Ο επισκέπτης του μονοπατιού ξεκινώντας από τη βόρεια είσοδό του (οικισμός Κάτω Αμπελοκήπων –ύψος 350 μέτρων) μπορεί να δει τρία από τα αιωνόβια δέντρα (μια ελιά, ένα πουρνάρι και τη γηραιότερη λυγαριά στην Ελλάδα) του Δικτύου Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης που βρίσκονται κατά μήκος του οικισμού και τα οποία θα σημανθούν σύντομα με επετειακή μεταλλική ετικέτα. Στα όρια του οικισμού μπορεί να δει το ιστορικό Δημοτικό Σχολείο που αποτέλεσε Αρχηγείο Εθνικής Αντίστασης Νότιας Μεσσηνίας κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου και πρόσφατα χαρακτηρίστηκε διατηρητέο νεότερο μνημείο. Στη συνέχεια, στο 2ο χλμ., μπορεί να δει το μοναδικό αυτοφυές πευκοδάσος της Νότιας Μεσσηνίας, όπου έλαβε χώρα η μάχη Κάτω Μηναγίων. Στο ίδιο γεωγραφικό σημείο και ανατολικά του μονοπατιού μπορεί να θαυμάσει ένα εντυπωσιακό σύμπλεγμα βράχων (Βγενόβραχος) πάνω από τους οποίους βρίσκεται φραγκικό κάστρο. Ακολούθως, στο 3ο χλμ. της πεζοπορικής διαδρομής, μπορεί να θαυμάσει τον ιστορικό υδρόμυλο «Μασούρα», οικοδόμημα του τέλους του 19ου αιώνα με εντυπωσιακό υδατόπυργο. Κατόπιν το μονοπάτι αποκτά παραποτάμιο χαρακτήρα καθώς κινείται παράλληλα με το Μηναγιώτικο ρέμα εντός της εν λόγω κοιλάδας, εναλλάξ στις δύο πλευρές της κοίτης του, ακολουθώντας το ανάγλυφο του εδάφους. Μετά το 5ο χλμ. ο πεζοπόρος εισέρχεται εντός της προστατευόμενης περιοχής Natura 2000. Πρόκειται για το γεωγραφικό σημείο όπου θα κατασκευαστεί το Μηναγιώτικο φράγμα και το τμήμα αυτό του μονοπατιού (περίπου 200 μέτρων) που κινείται εντός της κοίτης του εν λόγω ρέματος έχει ιδιαίτερη δυσκολία προσπέλασης (ωστόσο, οι ποδηλάτες και οι μη έμπειροι πεζοπόροι μπορούν να ακολουθήσουν κυκλική διαδρομή μεγαλύτερη κατά 1 χλμ. και να αποφύγουν το δύσκολο πέρασμα). Εντός της κοίτης του ρέματος που κινείται στο σημείο αυτό το μονοπάτι ο πεζοπόρος μπορεί να δει τα ερείπια ενός υδρόμυλου (Καταλιακού), ενώ λίγο νοτιότερα έναν ακόμη ερειπωμένο υδρόμυλο (Καρύγιαννη). Στο 11ο χλμ. μπορεί να δει τα ερείπια του τελευταίου υδρόμυλου της διαδρομής (Γιανναρά). Τέλος, το μονοπάτι καταλήγει στη μαγευτική παραλία της Φοινικούντας, όπου ο πεζοπόρος και ο ποδηλάτης μπορεί να απολαύσει το μπάνιο του. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας βρίσκεται σε συνεργασία με τον Οργανισμό Ανάβαση για τη δημιουργία εξειδικευμένου χάρτη λεπτομερούς αποτύπωσης της διαδρομής, καθώς και των περιβαλλοντικών και πολιτισμικών πόρων της, που θα τοποθετηθεί στις δύο εισόδους του μονοπατιού, ενώ από τη βόρεια αφετηρία του στις 9 Οκτωβρίου 2021 θα περάσουν οι μαραθωνοδρόμοι του επετειακού υπερμαραθώνιου αγώνα δρόμου «Run Messinia 2021» προς τιμήν της μάχης Κάτω Μηναγίων.
