[του Σταύρου Χ. Μαρτίνου]
Πολύ καλή η θάλασσα το καλοκαίρι, γίνεται όμως ακόμη καλύτερη και θελκτική ύστερα από μια εξόρμηση στην ξεχωριστή μεσσηνιακή φύση. Καλοκαίρι, λοιπόν, και είναι ευκαιρία μαζί με τις υπέροχες παραλίες της Μεσσηνίας να γνωρίσουμε τη φύση του τόπου περπατώντας στα πανέμορφα μονοπάτια, κάποια από αυτά μνημεία του πολιτισμού. Οδηγός μας ένας από τους καλύτερους γνώστες της μεσσηνιακής υπαίθρου, ο πρόεδρος του Ορειβατικού Συλλόγου Καλαμάτας, Κώστας Φύκιρης. Αφορμή να του ζητήσουμε να μας μιλήσει για τα μονοπάτια η εισήγησή του στην πρώτη διημερίδα του «Προγράμματος Ταϋγέτου», για την «Ολιστική και συμμετοχική ανάπτυξη του Ταϋγέτου», η οποία πραγματοποιήθηκε στα τέλη Μαΐου στην Καλαμάτα, στην Πανεπιστημιακή Σχολή στο παλιό στρατόπεδο. «Στον Ορειβατικό Σύλλογο», σημειώνει ο κ. Φύκιρης, «έχουμε ξεκινήσει τη χαρτογράφηση των μονοπατιών της Μεσσηνίας από το 2007. Αθροιστικά το μήκος των μονοπατιών που έχουμε καταγράψει ξεπερνά τα 200 χιλιόμετρα». Ο Ορειβατικός, συνεχίζει ο πρόεδρος του Συλλόγου, «από το 2016 μέχρι και σήμερα έχει καθαρίσει, συντηρήσει, σηματοδοτήσει μια σειρά μονοπατιών συνολικού μήκους άνω των 70 χιλιομέτρων. Είναι μονοπάτια παλιά, τα οποία κινδύνευαν να χαθούν οριστικά, λόγω της εγκατάλειψης και της βλάστησης που τα είχε καλύψει και αποσαρθρώσει». Μέσα στο Μάιο του 2021 ο Ορειβατικός Σύλλογος Καλαμάτας ολοκλήρωσε ένα σημαντικό έργο, καθάρισε και συντήρησε το μονοπάτι από την Άνω Βέργα στα Πηγάδια. «Δουλέψαμε εθελοντικά πολλά Σαββατοκύριακα και καταφέραμε να καταγράψουμε, καθαρίσουμε και σηματοδοτήσουμε μία από τις ωραιότερες διαδρομές στην περιοχή», μας λέει ο Κώστας Φύκιρης. Πραγματικά η θέα είναι εντυπωσιακή. Νιώθεις σαν να περπατάς πάνω στην ατμόσφαιρα, ίπτασαι πάνω από την Καλαμάτα, πάνω από τη θάλασσα του Μεσσηνιακού Κόλπου. Είναι μια διαδρομή, επίσης, με μεγάλη πολιτιστική αξία. Πρόκειται για τον αρχαίο δρόμο από τον οποίο μετακινούνταν οι άνθρωποι επί πολλούς αιώνες στο παρελθόν. Ο Ορειβατικός Σύλλογος φροντίζοντας αυτό το μονοπάτι, που κινδύνευε να εξαφανιστεί από τη βλάστηση, ανακάλυψε τον εντυπωσιακό «Κρατήρα» ή «Βαθύ» του όρους Καλάθι. Ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο, που χρειάζεται να διερευνηθεί πώς ακριβώς δημιουργήθηκε.
Όλη αυτή η διαδρομή, από την Άνω Βέργα στο Καλάθι και στα Πηγάδια, τόσο το παλιό κεντρικό μονοπάτι όσο και η κυκλική διαδρομή του Καλαθιού, έχει αποκτήσει πια σημαντική φήμη. Είναι πολλοί οι πεζοπόροι που συναντά ο περιπατητής. Ο λόγος είναι, όπως αναφέρει ο κ. Φύκιρης, ότι «έχει πολλές εναλλαγές το τοπίο, συναντάς τεράστιες πέτρινες αψίδες, δάση, είσαι στην απόλυτη επικράτεια των κατασκευών της πέτρας (ξερολιθιές, στέρνες, αλώνια, καλύβες)». Επιπλέον δε, είναι μια διαδρομή πολύ κοντά στην Καλαμάτα. Η διαδρομή Άνω Βέργα-Πηγάδια έχει χαρακτηριστεί ως εύκολη ή μέτριας δυσκολίας από τον Ορειβατικό Σύλλογο και χρειάζεται περπάτημα περίπου τεσσάρων ορών. Το μονοπάτι για το Καλάθι (Κάτω-Άνω Βέργα) είναι μέτριας δυσκολίας χρειάζεται περπάτημα περίπου μιάμισης ώρας. Το μονοπάτι για τον «Κρατήρα», (από το μονοπάτι Άνω Βέργα – Πηγάδια), είναι επίσης μέτριας δυσκολίας και θέλει περπάτημα περίπου 15 λεπτών. Τα «πισινοχώρια», τα χωριά του τέως Δήμου Αλαγονίας, επικοινωνούσαν με την Καλαμάτα με πλατιά, περίτεχνα μονοπάτια, για να μεταφέρουν οι Αλαγόνιοι στην πόλη τα προϊόντα που παρήγαγαν και να φέρνουν στα χωριά τους ό,τι χρειάζονταν. Δύο είναι τα κεντρικά μονοπάτια, το ένα από το μοναστήρι της Βελανιδιάς που φτάνει στην Αρτεμισία και την Αλαγονία, αφού περάσει από το «Λαγού Χάνι», από το οποίο ξεκινά άλλο μονοπάτι για τη Νέδουσα. Το δεύτερο είναι το μονοπάτι του Καρβελίου. Δυστυχώς, για πολλά χρόνια, αν και στο παρελθόν έγινε συντήρηση της διαδρομής Βελανιδιά-Λαγού Χάνι, τα μονοπάτια αυτά δεν έτυχαν της φροντίδας του Δήμου Καλαμάτας, του πρώην Συμβουλίου Περιοχής ή της Περιφέρειας. Τώρα η Περιφέρεια αποφάσισε να χρηματοδοτήσει τη συντήρηση του μονοπατιού για την Αρτεμισία και την Αλαγονία, ενώ πρόσφατα το μονοπάτι του Καρβελίου φρόντισαν ο Σύλλογος Καρβελαίων και ο Ορειβατικός Σύλλογος με την υποστήριξη του Δήμου Καλαμάτας. Στο χωριό της Αλαγονίας το μονοπάτι που έρχεται από τη Βελανιδιά και την Αρτεμισία συναντιέται με τα μονοπάτια της περιοχής. Ήταν οι διαδρομές που ακολουθούσαν οι κάτοικοι με τα ζώα και τα εργαλεία τους για να πάνε στα χωράφια τους. Αυτές οι διαδρομές σε μεγάλο βαθμό έχουν συντηρηθεί τα τελευταία χρόνια από την Κοινότητα Αλαγονίας, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αλαγονίας και εθελοντές της περιοχής. Είναι διαδρομές για υπέροχες σύντομες περιπλανήσεις δίπλα στα ποταμάκια, βατές και για παιδιά, αρκεί βέβαια οι συνοδοί να έχουν μια σχετική εμπειρία και να δείχνουν προσοχή. Το μονοπάτι του Καρβελίου, μας λέει ο Κώστας Φύκιρης, ξεκινά από τα «Χανάκια», το Κάτω Καρβέλι, και «αποτελούσε το βασικό άξονα επικοινωνίας των ανθρώπων μέχρι το πρόσφατο παρελθόν. Σε μεγάλο τμήμα σώζεται καλντερίμι σε εντυπωσιακή θέση στις πλαγιές του Ταϋγέτου». Σημειώνει, μάλιστα, ότι «πιθανόν το μονοπάτι αυτό να αποτελούσε τμήμα της κεντρικής διαδρομής που ένωνε την Καλαμάτα με τη Σπάρτη». Η σήμανση του μονοπατιού έγινε από τον Ορειβατικό Σύλλογο, το Σύλλογο Καρβελαίων και το Δήμο το 2021. Η δε διαδρομή χαρακτηρίζεται ως μέτριας δυσκολίας και η πεζοπορία διαρκεί περίπου τρεις ώρες. Να γυρίσουμε, όμως, στη διαδρομή Άνω Βέργα-Πηγάδια και να συνεχίσουμε από τα Πηγάδια προς το φαράγγι του Ριντόμου, ενώ πιο πριν υπάρχει το μονοπάτι από τα Αλτομυρά προς το φαράγγι της Κοσκάρακας. Το φαράγγι αυτό, του Ριντόμου-Κοσκάρακας στη συνέχεια, μέχρι τη θάλασσα της Αβίας, σημειώνει ο κ. Φύκιρης, «είναι από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα της Ελλάδας». Οι διαδρομές από Πηγάδια και Αλτομυρά προς το φαράγγι είναι σχετικά σύντομες, περίπου 30 λεπτά και 50 λεπτά αντίστοιχα. Εντυπωσιακό σημείο είναι το στένεμα του φαραγγιού στο Ρίντομο, στο ύψος του Πηγαδιώτικου γεφυριού. Από το Ρίντομο μπορούν να ξεκινήσουν πιο ορειβατικές διαδρομές, μέσα στην παρθένα φύση, με εντυπωσιακές εναλλαγές, αλλού πέτρα, βράχοι, αλλού δάση, κάποια τεράστια δέντρα, αλλού ήπιες κλίσεις, αλλού μεγάλες, ψηλά η αλπική ζώνη.
Από το φαράγγι, λοιπόν, μπορεί κινηθεί κανείς προς την κορυφή Χαλασμένο, μια διαδρομή πανέμορφη, αλλά δυσκολότερη από τις υπόλοιπες. Απέναντι, βέβαια, από το Χαλασμένο είναι η ψηλότερη κορυφή του Ταϋγέτου, ο Προφήτης Ηλίας. Ο Ορειβατικός Σύλλογος Καλαμάτας, αναφέρει ο Κώστας Φύκιρης, το 2015 ολοκλήρωσε τη σηματοδότηση της διαδρομής από το Δάσος της Βασιλικής, στη Δυτική Μάνη και την περιοχή του Αγίου Δημητρίου, μέχρι τον Προφήτη Ηλία. Στην περιοχή του Αγίου Δημητρίου πρόκειται να ανεγερθεί το Ορειβατικό Καταφύγιο του Ορειβατικού Συλλόγου Καλαμάτας, το οποίο θα είναι το πιο σύγχρονο στη χώρα και θα αναδείξει τη Μεσσηνία ως προορισμό εναλλακτικού τουρισμού σχετικά με την ορειβασία, την πεζοπορία, την εξερεύνηση της φύσης. Το έργο του Ορειβατικού Καταφυγίου έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Leader και αναμένεται σχετικά σύντομα να ξεκινήσει ένα έργο που ο Ορειβατικός Σύλλογος μοχθεί γι’ αυτό περίπου 20 χρόνια. Ο Κώστας Φύκιρης χαρακτηρίζει τη διαδρομή από το Δάσος της Βασιλικής στον Προφήτη Ηλία ως τη «σημαντικότερη ορειβατική διαδρομή της Μεσσηνίας», ακριβώς επειδή οδηγεί στην ψηλότερη κορυφή του Ταϋγέτου, αλλά και γιατί είναι ονειρική η αίσθηση που έχει κανείς κινούμενος αρχικά στο πυκνό δάσος, το νοτιότερο της Ευρώπης, και στη συνέχεια στην κορυφογραμμή, αγναντεύοντας από τη μια το Μεσσηνιακό Κόλπο μέχρι το Ακρωτήριο Ακρίτας και από την άλλη την κοιλάδα του Ευρώτα, μέχρι σχεδόν τη Σπάρτη και το Λακωνικό Κόλπο. Η διαδρομή διαρκεί περίπου τρεισήμισι ώρες και χαρακτηρίζεται ως δύσκολη. Όμως, σημειώνει ο Κώστας Φύκιρης, από το Ορειβατικό Καταφύγιο δε θα μπορεί ο πεζοπόρος να πάει μόνο προς τα πάνω, αλλά και προς… τη θάλασσα. Από τον Άγιο Δημήτριο και το φαράγγι του Βυρού βγαίνει κανείς στο Εξωχώρι ή απέναντι στα Τσέρια ή, αν συνεχίσει, θα φτάσει στην Καρδαμύλη και τη θάλασσα! Τι αίσθηση! Έπειτα από περπάτημα πάνω από πέντε ώρες και έχοντας κατέβει υψομετρική διαφορά πάνω από 1.000 μέτρα, να αφήνεσαι στο νερό της θάλασσας… Τα τελευταία ιδίως χρόνια έχει γίνει δουλειά για τον καθαρισμό και την ανάδειξη μονοπατιών, όχι μόνο από τον Ορειβατικό, αλλά και από άλλους συλλόγους και εθελοντές. Τελευταία φαίνεται να υπάρχει ενδιαφέρον και από την αυτοδιοίκηση, γιατί η συγκεκριμένη εναλλακτική μορφή τουρισμού αποκτά ολοένα και περισσότερους φίλους. Ο Ορειβατικός Σύλλογος μπορεί να δώσει πληροφορίες για τα μονοπάτια που θα μπορούσε να περπατήσει μια ομάδα πεζοπόρων. Έχει, μάλιστα, σε συνεργασία με την εταιρία Road-Nakas, δημιουργήσει χάρτη με 15 επιλεγμένα μονοπάτια στη Μεσσηνία με αναλυτικές πληροφορίες. Και ο Δήμος Καλαμάτας έχει δημιουργήσει έναν ηλεκτρονικό οδηγό με μονοπάτια στα όρια του Δήμου, ιδιαίτερα χρήσιμο.
Μπορεί κανείς να τον βρει στη διεύθυνση: https://kalamata.gr/el/episkeptes/ekdromes/pezoporikes-diadromes ■
Έκθεση εικονών
