Του Γιώργου Θ. Σπηλιώτη
Στις 11 και 12 Φεβρουαρίου 1825 αποβιβάζεται στη Μεθώνη ο Ιμπραήμ πασάς, θετός γιος του Μεχμέτ Αλή πασά της Αιγύπτου. Η ελληνική επανάσταση δεχόταν διπλή επίθεση: με τους Αιγυπτίους στην Κρήτη και την Πελοπόννησο, που θα δίνονταν στην Αίγυπτο, και με τις τουρκικές δυνάμεις στη Ρούμελη και τα νησιά του Αιγαίου.
Ο Ιμπραήμ είναι επικεφαλής ενός στρατού εκπαιδευμένου στα πρότυπα του τακτικού στρατού από Γάλλους αξιωματικούς και αποβιβάστηκε στη Μεθώνη χωρίς να συναντήσει καμία αντίσταση. Επικεφαλής της ελληνικής κυβέρνησης είναι ο Γεώργιος Κουντουριώτης, ο νικητής του εμφύλιου σπαραγμού (1824). Ένας ανάξιος και ακατάλληλος για τις τραγικές περιστάσεις που περνούσε η Μεσσηνία και η επανάσταση πρόεδρος του Εκτελεστικού, για τον οποίο λέγεται ότι «πάνω από κάθε τι είχε την Ύδρα και πάνω και από αυτή το σπιτικό του».
Υπουργός Εσωτερικών ο Γεώργιος Δικαίος Φλέσσας (Παπαφλέσσας), ο πρωτεργάτης της επανάστασης στην Πελοπόννησο, ο άνθρωπος που πυροδότησε την επανάσταση στην Ελλάδα.
Ο Παπαφλέσσας είχε προσχωρήσει στον εμφύλιο στην παράταξη Κουντουριώτη, εγκαταλείποντας τον Κολοκοτρώνη, Αφού πρώτα έπαιξε ρόλο πληροφοριοδότη υπέρ του Κουντουριώτη, προσπάθησε να αποσπάσει από τον Κολοκοτρώνη άτομα του περιβάλλοντός του και υποκίνησε ταραχές στην Τριπολιτσά σε βάρος της κυβέρνησης Μαυρομιχάλη, στην οποία συμμετείχε. Ο Κουντουριώτης τού έδωσε υψηλά αξιώματα, παρότι ήταν παλαιός συνεργάτης του αντιπάλου του Κολοκοτρώνη.
Όταν, όμως, ο Παπαφλέσσας διαπίστωσε απροθυμία των ενόπλων να στρατευθούν κατά του Ιμπραήμ, γιατί ο Κολοκοτρώνης και άλλοι Πελοποννήσιοι ήταν έγκλειστοι στη Μονή του Προφήτη Ηλία της Ύδρας, ζήτησε επίμονα, όπως ζητούσε και ο λαός, την αποφυλάκισή τους. Ο Κουντουριώτης, όχι μόνο αρνούνταν (αποφυλακίστηκαν, τελικά, στις 17 Μαΐου 1825 και στις 18 δόθηκε γενική αμνηστία για τους «αντάρτες»), αλλά είχε δώσει και εντολή να καταδιωχθούν και να συλληφθούν οι Ανδρέηδες (Ζαΐμης, Λόντος) και ο Νικηταράς, όταν τον Απρίλιο, από τους τόπους όπου είχαν καταφύγει για να μη συλληφθούν ως «αντάρτες», είχαν επανέλθει στην Πελοπόννησο, για να πολεμήσουν τον Ιμπραήμ.
Στις 5 Μαρτίου θα αποβιβαστούν ανενόχλητα και πάλι αιγυπτιακές δυνάμεις στη Μεθώνη. Οι Έλληνες θα ηττηθούν στις 7 Απριλίου στο Κρεμμύδι και στις 26 Απριλίου ο Ιμπραήμ θα καταλάβει τη Σφακτηρία. Στη συνέχεια θα παραδοθούν το Παλαιόκαστρο και το Νεόκαστρο, 30 Απριλίου και 11 Μαΐου 1825 αντίστοιχα. Η άμυνα της Μεσσηνίας, απροετοίμαστη όπως ήταν, είχε καταρρεύσει. Ο πρόεδρος του εκτελεστικού, παρότι υπήρχαν πληροφορίες από το 1824 για τις επιθετικές διαθέσεις των Αιγυπτίων, σχεδίαζε εκστρατεία κατά της Πάτρας, για να ταπεινώσει τους πολιτικούς του αντιπάλους, Ανδρέα Ζαΐμη και Ανδρέα Λόντο, που είχαν αποτύχει παλιότερα στην πολιορκία της.
Κι όταν, όμως, ορίστηκε επικεφαλής της εκστρατείας κατά του Ιμπραήμ, την εγκατέλειψε και στις 10 Μαΐου 1825 έπειτα από αίτησή του πήρε άδεια για να ξεκουραστεί στην Ύδρα. Οι Ρουμελιώτες από τις 13 Απριλίου είχαν αρχίσει να επιστρέφουν στη Στερεά, ενώ κάποιοι Έλληνες είχαν αρχίσει επαφές με τον Ιμπραήμ και ο Μαυροκορδάτος με τον Κωλέττη ανταγωνίζονταν ο ένας τον άλλον.
Ο Παπαφλέσσας, όμως, δεν ήταν από τους ανθρώπους που μπορούσε να παραμένει στο γραφείο του υπογράφοντας χαρτιά σαν υπουργός Εσωτερικών, όταν η Μεσσηνία και η επανάσταση βρίσκονταν σε αυτή τη δεινή θέση. Η ιστορία του και ο χαρακτήρας του δεν του το επέτρεπαν. Αφού έπεισε το Βουλευτικό και Εκτελεστικό να ηγηθεί εκστρατείας για να μην εισχωρήσουν οι Αιγύπτιοι στην ενδοχώρα της Πελοποννήσου, στις 28 Απριλίου ξεκίνησε από το Ναύπλιο την πορεία προς το Μανιάκι όπου έδωσε «την Λεωνίδειον μάχην», όπως την είχε ονομάσει ο ίδιος σε περίπτωση που νικούσε ο Ιμπραήμ. Στο Λεοντάρι της Μεγαλόπολης (7 Μαΐου) στρατολόγησε 1.500 άνδρες και συνέχισε την πορεία του. Πριν φθάσει στο Μανιάκι απάντησε σε επιστολή του αδελφού του Νικήτα, όπου στο τέλος του έγραφε: «Νικήτα, πρώτη και τελευταία επιστολή μου είναι αυτή. Βάστα την να την διαβάζης καμμιά φορά να με θυμάσαι και να κλαις».
Στον τόπο της μάχης έφθασε στις 17 Μαΐου. Έφτιαξε τρία ταμπούρια σε θέση ακατάλληλη, σε σχέση μάλιστα με τις υπέρτερες δυνάμεις του αντιπάλου (3.000 πεζοί και ιππείς έναντι περίπου 500 ανδρών που απόμειναν τελικά στον Παπαφλέσσα), και παρά τις διαφωνίες των άλλων καπεταναίων, αντιμετώπισε εκεί τον εχθρό στις 20 Μαΐου 1825.
Πριν από τη μάχη έβγαλε ένα φλογερό λόγο στους συμμαχητές του, θυμίζοντάς τους τις νίκες των Ελλήνων, λέγοντάς τους ότι σε λίγο έρχεται βοήθεια και ότι η πατρίδα περιμένει να νικήσουν και να τη δοξάσουν. Η σύγκρουση κράτησε οκτώ ώρες και οι περισσότεροι Έλληνες σκοτώθηκαν. Μεταξύ των νεκρών και ο Παπαφλέσσας, για τον οποίο ο Ιμπραήμ εξέφρασε το θαυμασμό του.
Για την εκστρατεία του Παπαφλέσσα και τη μάχη στο Μανιάκι έχει γραφτεί ότι ήθελε να ενώσει με τη θυσία και το αίμα του τους διαιρεμένους Έλληνες, ή έλπιζε πως θα νικούσε τον Ιμπραήμ, μετά θα ανέτρεπε τον Κουντουριώτη, τον οποίο θεωρούσε υπεύθυνο για το κατάντημά μας, και θα σχημάτιζε κυβέρνηση σωτηρίας, συνεργαζόμενος με τους μέχρι τότε πολιτικούς του αντιπάλους, ή ότι η μάχη στο Μανιάκι, έτσι όπως δόθηκε, ήταν ηρωική πράξη, αλλά στρατηγικό σφάλμα και μάταιη θυσία.
Γεγονός, πάντως, είναι πως στις 20 Μαΐου 1825 γράφτηκε το ηρωικό τέλος μιας ζωής ταγμένης στην Επανάσταση από τα χρόνια της Φιλικής Εταιρίας.
Ο Παπαφλέσσας υπήρξε μια ιδιαίτερη μορφή του Αγώνα. Όπως γράφει ο Σπυρίδων Τρικούπης στην ιστορία του: «Εν πολλοίς υπενθύμιζεν ο πολέμαρχος ούτος τον ασυνεπή χαρακτήρα του Αλκιβιάδου, άλλοτε εν τρυφαίς και άλλοτε εν κακουχίαις ημερονυκτίζων, και πάντα μεν τα άλλα δεύτερα της φιλαυτίας του ως ο Αλκιβιάδης λογιζόμενος, αλλ’ υπέρ εκείνον αγαπών την πατρίδα». Και κατά τον Κων/νο Παπαρρηγόπουλο (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους) υπήρξε «ανήρ έχων όλα τα ελαττώματα και όλα τα προτερήματα του κρατίστου συνωμότου, το πλανάσθαι και πλανάν, το τολμάν και θνήσκειν».
Βιβλιογραφία
1. Φωτάκου, Απομνημονεύματα, τόμος Β΄.
2. Σπυρίδωνος Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμος Γ΄.
3. Διονυσίου Κόκκινου, Η Ελληνική Επανάστασις, τόμος 4ος και 5ος.
4. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμος ΙΒ΄.
5. Δημήτρη Φωτιάδη, Η Επανάσταση του ’21, τόμος 3ος.
6. Μεσσηνία: Συμβολές στην Ιστορία και στον Πολιτισμό της.
7. Σπύρου Μελά, Ματωμένα Ράσα (Παπαφλέσσας).
8. Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου, Η απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησ
