Ο αρχαιολογικός χώρος που συνεχώς αποκαλύπτεται…
Στο φως ήρθαν ψηφιδωτά και στοά στο βόρειο μέρος της Αγοράς
Π. Θέμελης: «Όταν ολοκληρωθεί η ανασκαφή της, θα είναι το καλύτερο μνημείο, καλύτερο και από το Θέατρο»
Μπορεί τα φώτα της δημοσιότητας φέτος το καλοκαίρι να έπεσαν στο Θέατρο της Αρχαίας Μεσσήνης, λόγω της επαναλειτουργίας του, ωστόσο, η σκαπάνη του καθηγητή Πέτρου Θέμελη συνεχίζει να φέρνει στο φως σπουδαία ευρήματα. Όπως τα υπέροχα ψηφιδωτά που βρέθηκαν δίπλα στη στοά της Αγοράς, αλλά και η αποκάλυψη τεράστιας στοάς στο βόρειο μέρος της.
«Η Αγορά αποκαλύπτεται και, απ’ ό,τι φαίνεται, κρύβει πολλά μυστικά» μας λέει ο κ. Θέμελης.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, έχει αποκαλυφθεί το μεγαλύτερο μέρος αυτής της στοάς, η οποία έχει μήκος 196 μέτρα, ήταν διώροφη και έκλεινε όλο το χρόνο από το βορρά.
«Πιστεύω, όταν ολοκληρωθεί η ανασκαφή της, θα είναι το καλύτερο μνημείο, καλύτερο και από το θέατρο» σημειώνει.
Όμως, τις εντυπώσεις κλέβει ένα τεράστιο ψηφιδωτό του δευτέρου μ.Χ. αιώνα που αποκαλύπτεται δίπλα στη στοά της Αγοράς. Πρόκειται για ψηφιδωτό πλάτους 2 μέτρων και μήκους 10 περίπου μέτρων. Αναπαριστά μυθολογική παράσταση που αναφέρεται σε μύηση της πρώτης βασίλισσας της πόλης, της λεγόμενης Μεσσήνης, στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μορφές είναι σε φυσικό μέγεθος, ενώ πάνω από τα πρόσωπα αναγράφονται τα ονόματα της Μεσσήνης και του Ιεροφάντη Αττικού.
Σύμφωνα με τον Παυσανία που επισκέφθηκε την Αρχαία Μεσσήνη την πενταετία 160 – 165 μ.Χ., υπήρχε ναός της Μεσσήνης, κόρης του Τρίοπα, με άγαλμα από χρυσάφι και παριανό μάρμαρο. Ο μεγάλος περιηγητής αναφέρει ακόμη ότι τη Μεσσήνη μύησε στα Ελευσίνια Μυστήρια ο Καύκωνας, που ήρθε από την Ελευσίνα.
Όμως, εκτός από τη μυθολογική παράσταση, η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε ένα ακόμη ψηφιδωτό σε άριστη κατάσταση. Οι ανασκαφές, πάντως, δε σταματούν εδώ, καθώς, σύμφωνα με τον κ. Θέμελη, θα συνεχισθούν και τα επόμενα χρόνια, με επίκεντρο την Αγορά.
«Υπέρ της ζωντανής παρουσίας των αρχαίων μνημείων»
Το 1986, όταν ο Πέτρος Θέμελης ανέλαβε να συνεχίσει εκ μέρους της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρίας την ανασκαφική έρευνα στην Αρχαία Μεσσήνη, δεν υπήρχε Θέατρο και, βέβαια, κανείς δε φανταζόταν ότι κάτω από τους τεράστιους όγκους χώματος θα κρυβόταν ένα τεράστιο Θέατρο χωρητικότητας 10.000 θεατών. Μετά από 27 χρόνια ο Πέτρος Θέμελης δεν μπορεί παρά να είναι δικαιωμένος. Οι προσπάθειες που ξεκίνησε τότε, μαζί με τους συνεργάτες του, παίρνουν σάρκα και οστά. Όπως το Θέατρο που εγκαινιάστηκε με ένα σπουδαίο γκαλά όπερας.
Λίγες μέρες πριν από τα εγκαίνια συναντήσαμε τον Πέτρο Θέμελη στο χώρο του Θεάτρου. Μας μίλησε για την πορεία αναστήλωσης αυτού του σπουδαίου μνημείου, αλλά και τις εργασίες στους υπόλοιπους χώρους της Αρχαίας Μεσσήνης, για τα τελευταία σπουδαία ευρήματα, τον προγραμματισμό για τα επόμενα χρόνια, αλλά και για κάποιους κακόβουλους της περιοχής που τον διαβάλλουν συστηματικά. «Κανείς δε φανταζόταν ότι εδώ υπήρχε Θέατρο. Το μόνο που ξέραμε από τον περιηγητή Παυσανία που είχε επισκεφθεί την περιοχή το 165-167 μ.Χ., επί αυτοκράτορος Αντωνίου του Ευσεβούς, είναι η λακωνική περιγραφή που λέει ότι “το Ιερό της Ίσιδος είναι κοντά στο Θέατρο”. Αρχικά αρχίσαμε να σκάβουμε το 1988 μ’ ένα τεράστιο εκσκαφέα, που έφθασε σε βάθος 4-5 μέτρων χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Απογοητευτήκαμε και σταματήσαμε. Ξεκινήσαμε πάλι μετά από χρόνια και ένα χειμώνα βρήκαμε στην αρχή την ορχήστρα και στη συνέχεια τα καθίσματα συσσωρεμένα στο κέντρο», μας λέει ο ανασκαφέας της περιοχής.
Αρχιτέκτονες, αρχαιολόγοι, μηχανικοί, εργατοτεχνίτες δούλεψαν συστηματικά αυτά τα χρόνια για να φθάσουμε μέχρι εδώ. Με το Δεύτερο Πλαίσιο Στήριξης ξεκίνησαν συστηματικά οι εργασίες, μεγάλη ώθηση στις ανασκαφές έδωσε το Τρίτο Πλαίσιο Στήριξης, ενώ την τελευταία ώθηση έδωσε το Ίδρυμα Νιάρχου που χρηματοδότησε το έργο με 1.200.000 ευρώ.
Σήμερα το Θέατρο διαθέτει 1.500 θέσεις, ενώ όταν ολοκληρωθεί πλήρως θα έχει 5.000 θέσεις, τις μισές δηλαδή που είχε στην ακμή του.
Ρωτάμε τον κ. Θέμελη να μας περιγράψει τη ζωή σ’ αυτήν την πόλη που διέθετε Θέατρο 10.000 θέσεων, Στάδιο περίπου ίδιας χωρητικότητας, Εκκλησιαστήριο και μεγάλη αγορά: «Είναι βέβαιο ότι ο άρτος και τα θεάματα βρίσκονταν σε ημερήσια διάταξη. Το Στάδιο και το Θέατρο γέμιζαν, όχι μόνο από τους κατοίκους της πόλης – που δεν περνούσαν τους 10.000 –, αλλά από κατοίκους ολόκληρης της Μεσσηνίας.
Ο Δίας Ιθωμάτας ήταν ο βασικός θεός που λατρευόταν στην κορυφή του Όρους Ιθώμη, ο Ασκληπιός επίσης, που προς τιμήν του γίνονταν αγώνες, αγώνες αθλητικοί αλλά και δραματικοί, θέατρο και μουσική. Εδώ δεν παίζονταν έργα του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Είχαμε τοπικά δρώμενα που είχαν σχέση με την τιμώμενη θεότητα και το βίο της, αλλά και τοπικά ήθη και έθιμα». Πέραν, όμως, του Πολιτισμού υπήρχε και η Πολιτική: «Από τις Επιγραφές μαθαίνουμε ότι στο Θέατρο γίνονταν και πολιτικές συγκεντρώσεις. Όπως όταν ο Φίλιππος ο Ε’ ήρθε στη Μεσσήνη με σκοπό να καταλάβει την πόλη, διαπραγματεύθηκε με το μεγάλο στρατηγό Άρατο της Συκιώνας και συζήτησε μαζί του στο Θέατρο, παρουσία μεγάλου πλήθους πολιτών. “Εν τω Θέατρω εποίησαν τον διαλογισμό” μας πληροφορεί Επιγραφή».
Πώς βλέπει, όμως, ο κ. Θέμελης τη λειτουργία του Θεάτρου:
«Είμαι υπέρ της λειτουργίας και της ζωντανής παρουσίας των αρχαίων μνημείων, να γίνουν κομμάτι της καθημερινότητας. Δεν πρέπει να μείνει ένα κενό κέλυφος, τέλεια αναστηλωμένο με κλειστές πόρτες και τους επισκέπτες να το βλέπουν από μακριά. Ονειρεύομαι εδώ να καθιερωθεί ένα νέο φεστιβάλ Επιδαύρου».
Στις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια, είτε στο Στάδιο είτε στο Εκκλησιαστήριο, ο Πέτρος Θέμελης αποθεώθηκε από τους χιλιάδες θεατές, τον ρωτάμε αν οι κάτοικοι της περιοχής έχουν εκτιμήσει το έργο του ή του δημιουργούν προβλήματα: «Η ερώτησή σας έχει ενδιαφέρον με κοινωνιολογική διάσταση. Οι κάτοικοι της χώρας, ειδικά των κέντρων, της Αθήνας, της Καλαμάτας, που είναι πιο κοντά στο πνεύμα της αρχαιότητας και της τέχνης, καταλαβαίνουν περισσότερο τι γίνεται εδώ και έχουν αγκαλιάσει τις προσπάθειές μας.
Υπάρχουν, ωστόσο, τρεις – τέσσερις κακόβουλοι της κοινότητας εδώ γύρω οι οποίοι με συκοφαντούν ότι έχω αγοράσει χτήματα απέναντι στο βουνό για να χτίσω ξενοδοχείο. Είναι, πράγματι, για γέλια τώρα στα 77 μου χρόνια να θέλω να γίνω ξενοδόχος».
Ο Πέτρος Θέμελης παρά τα 77 του χρόνια «αλωνίζει» κάθε μέρα τον αρχαιολογικό χώρο. «Όσο αντέχω θα εργάζομαι, μπορεί να μη γίνω ξενοδόχος, αρχαιολόγος όμως θα παραμείνω, με κρατά ζωντανό ο χώρος», μας λέει.
