του Αντώνη Τσιρίγου
Προέδρου Συλλόγου Φίλων Κάστρου Μεθώνης
Οι Μεσσηνιακές Οινούσες, ένα νησιώτικο σύμπλεγμα από τέσσερα καταπράσινα νησιά απέναντι από τη δυτική πλευρά του ακρωτηρίου Ακρίτας, είναι ενταγμένες στο δίκτυο προστασίας NATURA 2000, αλλά παραμένουν αναξιοποίητες παρότι έχουν τις προϋποθέσεις για αειφόρο τουριστική ανάπτυξη.
Η Σχίζα, το μεγαλύτερο από τα νησιά, είναι γνωστή από το Πεδίο Βολής, η λειτουργία του οποίου άρχισε το 1979, πριν από την ένταξη των νησιών στο δίκτυο NATURA 2000. Το Πεδίο Βολής αποτελεί αιτία σημαντικής όχλησης των κατοίκων και επισκεπτών της Μεθώνης και της Φοινικούντας και το 2004, έπειτα από διαμαρτυρίες των κατοίκων, καταργήθηκε. Στη συνέχεια, ως αποτέλεσμα αντιφατικών κυβερνητικών αποφάσεων, το 2010 επαναλειτούργησε, το 2014 ανεστάλη η λειτουργία του, το 2018 επαναλειτούργησε και στο τέλος της ίδιας χρονιάς ανακοινώθηκε η κυβερνητική πρόθεση λειτουργίας του ως διεθνούς κέντρου εκπαίδευσης (!).
Στο νησί υπάρχει ένα σημαντικό σπήλαιο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, το οποίο είναι άγνωστο στους περισσότερους, είναι όμως γνωστό στους ειδικούς. Το σπήλαιο επισκέφτηκε το 1929 ο Σουηδός αρχαιολόγος Matias Natan Valmin, γνωστός για το μεγάλο έργο του στη Μεσσηνία. Ο Valmin, σε άρθρο του στην εφημερίδα της Καλαμάτας «Θάρρος» το Μάρτη του 1961, περιγράφει τα ευρήματα που εντόπισε (θραύσματα αγγείων κ.ά.).
Την ίδια χρονιά ο αείμνηστος Κ. Τσούτσουρας, πρόεδρος της Τουριστικής Επιτροπής Μεθώνης και ο διευθυντής της εφημερίδας «Νέστωρ», Κ. Αλεβίζος, ζητούν από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία να εξερευνήσει το σπήλαιο.
Η εξερεύνηση έγινε από το σπηλαιολόγο Ι. Ιωάννου τον Ιούλιο του 1961 και στη σχετική έκθεση (σπηλαιολογικό μητρώο 1029) υπάρχουν σημαντικές επισημάνσεις ιστορικού και αρχαιολογικού χαρακτήρα. Όπως επισημαίνει, οι βανδαλισμοί κατέστρεψαν «ένα αριστούργημα της φύσης», παρόλα αυτά «διατηρεί σπάνιους σταλακτίτες, σταλαγμίτες και αξιόλογα στολίσματα από τη σταλακτική ύλη στα τοιχώματα».
Η έκθεση τελειώνει με πρόταση για τουριστική αξιοποίηση της Σχίζας «με κέντρο τα αξιοθέατα του σπηλαίου».
Δυστυχώς, αυτή η πρωτοβουλία δεν είχε συνέχεια και, αντί για προσπάθεια τουριστικής αξιοποίησης, το 1979 δημιουργήθηκε στο νησί Πεδίο Βολής.
Το 2006 η Σχίζα εντάσσεται, μαζί με τα άλλα νησιά και εκτεταμένη χερσαία έκταση του ακρωτηρίου Ακρίτας, στο δίκτυο προστασίας NATURA 2000, ενώ ακολουθεί σειρά νομοθετημάτων, τα οποία πρακτικά δεν εφαρμόζονται. Η σημαντικότερη παράλειψη είναι ότι δεν ορίζεται ο Φορέας Διαχείρισης.
Στο τέλος του 2018, υπό την πίεση της αναμενόμενης καταδίκης της χώρας στο ευρωπαϊκό δικαστήριο, ορίζεται ο Φορέας Διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής. Παράλληλα, την ίδια χρονική περίοδο ανακοινώνεται επίσημα η μετατροπή του Πεδίου Βολής σε διεθνές κέντρο εκπαίδευσης πιλότων (!).
Το Δεκέμβριο του 2018 ο Σύλλογος Φίλων Κάστρου Μεθώνης και άλλοι σύλλογοι της πόλης εκδίδουν δελτίο Τύπου διαμαρτυρόμενοι για τη σχεδιαζόμενη εντατικοποίηση της λειτουργίας του Π.Β και επαναφέροντας το αίτημα κατάργησής του. Ακολουθούν ανάλογες διαμαρτυρίες από το Δήμο Πύλου-Νέστορος, συλλόγους και επαγγελματικούς φορείς της Μεσσηνίας.
Η περιοχή μας με το σημαντικό πολιτιστικό της απόθεμα και το φυσικό της κάλλος – πιστοποιημένο με την ένταξη χερσαίων, νησιώτικων και θαλάσσιων εκτάσεων στο δίκτυο NATURA 2000 – διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα σε ό,τι αφορά τις προοπτικές της τουριστικής της ανάπτυξης.
Οι τάσεις για τον τουρισμό του μέλλοντος οδηγούν στον αειφόρο τουρισμό και σε μορφές του λεγόμενου εναλλακτικού / θεματικού τουρισμού. Οι νέες μορφές θα αλλάξουν την αντίληψη ότι η Ελλάδα είναι αποκλειστικά ένας θερινός προορισμός. Για παράδειγμα, οι περιπατητές και οι ενδιαφερόμενοι για τον πολιτισμό και την ιστορία προτιμούν διακοπές την άνοιξη ή το φθινόπωρο και έτσι διευρύνεται η τουριστική περίοδος. Η διοργάνωση εκδηλώσεων κάθε μορφής «χτίζει» αναμνήσεις προορισμών και προοπτικές νέας επίσκεψης στην περιοχή. Οι ταξιδιώτες δεν έρχονται μόνο για τη θάλασσα, θέλουν να περπατήσουν και να γνωρίσουν την πόλη, την ευρύτερη περιοχή και την τοπική ιστορία.
Από την πλευρά του, ο Σύλλογος Φίλων Κάστρου Μεθώνης δημοσίευσε στο τέλος Οκτώβρη 2019 μια σειρά εντυπωσιακών φωτογραφιών του εσωτερικού της σπηλιάς της Σχίζας και η αντίδραση των πολιτών ήταν εξίσου εντυπωσιακή. Μέσα σε λιγότερο από 15 μέρες περισσότερα από 11.000 άτομα ενδιαφέρθηκαν για το δημοσίευμα.
Σήμερα, πενήντα οκτώ χρόνια από τη στοιχειώδη εξερεύνηση του 1961 και τα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί έκτοτε – δημιουργία Πεδίου Βολής, ένταξη της Σχίζας σε προστατευόμενη περιοχή και δημιουργία του Φορέα Διαχείρισης -, είναι αναγκαίο να εξεταστεί με σοβαρότητα και τεκμηρίωση η αξιοποίηση της Σχίζας και των άλλων νησιών από όλα τα επίπεδα διοίκησης της ελληνικής Πολιτείας (κεντρικό – περιφερειακό – τοπικό).
Όσο για την επιλογή του υποδείγματος ανάπτυξης μιας περιοχής, γίνεται με βάση στρατηγικές αποφάσεις, τα στρατηγικά της πλεονεκτήματα, διαφανείς διαδικασίες, στις οποίες σημαντικό ρόλο έχει η δημόσια διαβούλευση, και σαφή κριτήρια. Το δε ιστορικό της λειτουργίας του Πεδίου Βολής από το 1979 μέχρι σήμερα είναι υπόδειγμα προχειρότητας και αδιαφάνειας.
Η αξιοποίηση της Σχίζας, όπως και των άλλων νησιών, δεν μπορεί παρά να είναι συμβατή με το καθεστώς προστασίας τους. Η ευρύτερη χερσαία και θαλάσσια περιοχή αποτελεί νομοθετημένη Ειδική Ζώνη Διατήρησης (SAC) από το 2011 (Ν. 3937/2011).
Εν κατακλείδι, ο Σύλλογος Φίλων Κάστρου Μεθώνης θα συνεχίσει την προσπάθειά του για ανάδειξη και αξιοποίηση του σπηλαίου, αλλά και για τη δημιουργία των προϋποθέσεων για αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής, η οποία αποτελεί και καταστατικό σκοπό του.
