Στο καλό, Κώστα!
του Πέτρου Τσώνη
Τον Κώστα Βεργόπουλο τον γνώρισα πριν από πολλά χρόνια. Μια γνωριμία που ξεκίνησε σε μια συνέντευξη για το περιοδικό και εξελίχθηκε σε φιλία. Δεν υπήρχε περίπτωση ο Κώστας να βγάλει κάποιο νέο βιβλίο και να μην είναι η Καλαμάτα από τις πρώτες πόλεις που θα παρουσιαζόταν.
Αν και καταγόμενος από τη Μεσσηνία, την περιοχή τη γνώρισε αρκετά αργά, την αγάπησε όμως και, όπως μου είχε εκμυστηρευτεί αρκετές φορές, αγαλλίαζε η καρδιά του όταν βρισκόταν εδώ.
Μετά την περσινή περιπέτεια με την υγεία του και αφού ανάρρωσε, άρχισε πάλι να γράφει βιβλία και άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά.
Τον περασμένο Μάιο κανονίσαμε να έρθει στην Καλαμάτα για να παρουσιάσουμε το τελευταίο του βιβλίο. Για διάφορους λόγους δεν τα καταφέραμε και είπαμε να γίνει το χειμώνα. Δεν τα καταφέραμε πάλι, ο Κώστας έφυγε έπειτα από σύντομη νοσηλεία σε νοσοκομείο του Παρισιού.
Δε θέλω σ’ αυτό το μικρό σημείωμα να αναφερθώ στο έργο και στη ζωή του αγαπημένου μου φίλου, θα περιοριστώ σε μια μικρή ιστορία που μου αφηγήθηκε πριν από λίγα χρόνια, όταν επέστρεψε από την Κίνα, όπου έδωσε σειρά διαλέξεων σε κινέζικα πανεπιστήμια.
Στην Κίνα, λοιπόν, του διέθεσαν νεαρή Κινέζα μεταφράστρια για να τον βοηθήσει στην επικοινωνία.
Τα πράγματα στην καπιταλιστικομμουνιστική Κίνα αλλάζουν ραγδαία και μαζί και οι συνθήκες, έτσι οι κοπέλες αλλάζουν τα ονόματά τους με σύγχρονα ευρωπαϊκά.
Το νέο όνομα της νεαρής μεταφράστριας, Τζοάνα.
Κάποια στιγμή ο Κώστας ρώτησε την Τζοάνα:
-Βρε Τζοάνα, για πες μου πώς είναι οι πλούσιοι στην Κίνα.
Η Τζοάνα δεν κατάλαβε την ερώτηση.
-Αυτοί που έχουν πολλά λεφτά, της είπε ο Κώστας.
-Α, εννοείτε τους κομμουνιστές, απάντησε αμέσως η Τζοάνα και ο Κώστας έμεινε άφωνος.
Αυτά για το δικό μου Κώστα Βεργόπουλο, που μας έφυγε αναπάντεχα.
Καλό σου, ταξίδι!
Για τη Γερμανία το χρέος είναι αμαρτία
{συνέντευξη στον Πέτρο Τσώνη}
Πρόκειται για την τελευταία συνέντευξη που έδωσε ο Κώστας Βεργόπουλος στο Flash της Μεσσηνίας, τον Απρίλιο του 2015
Δε χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις για το συμπατριώτη μας, συγγραφέα και καθηγητή Κώστα Βεργόπουλο. Έγκυρος οικονομικός και πολιτικός αναλυτής, χαρακτηρίζεται τόσο για τη ριζοσπαστικότητα των θέσεών του όσο και για τη νηφαλιότητα των αναλύσεών του.
Χωρίς κραυγές, ο Κώστας Βεργόπουλος καταθέτει τις απόψεις του και προτείνει λύσεις για την έξοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την κρίση.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί απαντά σε επίκαιρα ερωτήματα για τη νέα κυβέρνηση, τη στάση της Γερμανίας, τις δυνάμεις που μπορούν να αλλάξουν την Ευρώπη, αλλά και για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
-Πώς κρίνεις τα πρώτα βήματα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ;
Έπειτα από μια εξαετία διαρκούς επιδείνωσης των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων της χώρας, που έφθασε μέχρι την πρωτοφανή ανθρωπιστική καταστροφή για εκατομμύρια συμπολιτών μας και ιδίως των νέων, τέθηκε, επιτέλους, μια κόκκινη γραμμή και, φυσικά, αυτό δεν είναι λίγο. Ωστόσο, δεν είναι επαρκές. Η χώρα χρειάζεται, όχι μόνον να σταματήσει η επιδείνωση, αλλά και πραγματική σταθεροποίηση, προκειμένου να αρχίσει μια νέα πορεία ανάκαμψης και ανάπτυξης για την άμεση απορρόφηση της υψηλοτάτης ανεργίας και την εξ ίσου άμεση αποκατάσταση των βαθύτατων κοινωνικών ρηγμάτων, που έχουν σήμερα οξυνθεί όσο ποτέ άλλοτε.
Εάν θα είχα κάτι να σημειώσω για τη νέα κυβέρνηση, αυτό είναι ότι προσηλώνεται υπερβολικά σε ένα μόνο πεδίο, το εξωτερικό, ενώ διατηρείται η ασάφεια για πολλά άλλα πεδία, όχι λιγότερο σημαντικά. Φυσικά, η εξασφάλιση της χρηματοδότησης της χώρας αποτελεί ζήτημα- κλειδί, όμως εξίσου ζήτημα- κλειδί αποτελεί η ανάληψη πρωτοβουλιών από την κοινωνία σε όλα τα πεδία, όχι μόνον στο οικονομικό, αλλά επίσης στο πολιτιστικό και στο κοινωνικό. Το πρόβλημα της χώρας δεν είναι μόνον το πώς θα πληρώνει το χρέος της, αλλά είναι, επίσης, το πώς η οικονομία και κοινωνία θα ανακάμψουν. Δεν είναι μόνον το εξωτερικό μέτωπο, αλλά και το εσωτερικό. Εάν υπάρχει χρηματοδοτικό κενό προς τα έξω, υπάρχει επίσης, και μάλιστα πιο δραματικό, προς τα μέσα. Όταν η οικονομία αδρανεί, κανένα πρόβλημα δεν προωθείται, αλλά όλα επιδεινώνονται.
-Από τις δημόσιες δηλώσεις Γερμανών αξιωματούχων προκύπτει μια έντονη αντιπάθεια προς την κυβέρνηση και ιδιαίτερα προς τον υπουργό Οικονομικών. Πού την αποδίδεις;
Η γερμανική αντιπάθεια είναι οπωσδήποτε πολιτική, αν και η εθνική αλαζονεία αποτελεί δημοφιλές άθλημα σε αυτή τη χώρα. Δεν είναι τυχαίο ότι στα γερμανικά η λέξη χρέος σημαίνει, επίσης, σφάλμα, αλλά και ενοχή. Όποιος χρωστά, είναι εξ ορισμού «αμαρτωλός», που οφείλει πρώτα από όλα να πληρώσει για τις αμαρτίες του. Το ηθικό στοιχείο υπερισχύει του οικονομικού και κοινωνικού. «Ας επικρατήσει η ηθική, ακόμη και αν το τίμημα είναι να χαθεί ο κόσμος».
Όσον αφορά στο πρόβλημα «Βαρουφάκης», δε βλέπω τίποτα περισσότερο από ένα εύκολο και γραφικό πρόσχημα, προκειμένου να συγκαλυφτεί η ουσία.
-Εδώ και αρκετά χρόνια υποστηρίζεις την άποψη ότι η Ευρώπη θα πρέπει να ακολουθήσει τον Πρόεδρο Ομπάμα, να ρίξει δηλαδή χρήμα στην αγορά. Αυτό τελευταία φαίνεται να γίνεται. Πώς το σχολιάζεις;
Η ΕΚΤ ακολουθεί πλέον την αμερικανική πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης, αλλά με καθυστέρηση εξαετίας. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτό υπάρχουν δύο κρίσιμα σημεία που εξακολουθούν να εμποδίζουν την ευρωπαϊκή ανάκαμψη. Πρώτον, η ευρωπαϊκή ποσοτική χαλάρωση δεν εφαρμόζεται προς τα κράτη, αλλά μόνον προς τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις, ενώ τα κράτη διατηρούνται σε συνθήκες πιστωτικής στενότητος, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις ΗΠΑ. Έτσι, η ΕΚΤ δεν αγοράζει απευθείας ομόλογα του δημοσίου χρέους από την πρωτογενή αγορά. Δεύτερον, στην Αμερική η ποσοτική χαλάρωση συνδυάσθηκε με τη δημοσιονομική χαλάρωση, δηλαδή με την αύξηση των δημόσιων δαπανών και, συνεπώς, των δημόσιων ελλειμμάτων, έφθασαν μέχρι -12% του ΑΕΠ, προτού αρχίσουν να μειώνονται, ενώ στην Ευρώπη, παρά την ποσοτική χαλάρωση, εξακολουθεί να ισχύει ο κανόνας των μηδενικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων και οι προσδοκίες για ανάκαμψη περιορίζονται στην υποθετική δυναμική που αναμένεται να προέλθει από τον ιδιωτικό τομέα. Όμως, όταν οι ευρωπαϊκές οικονομίες πάσχουν ήδη από αποπληθωρισμό, δηλαδή από αρνητική πορεία των τιμών, πώς είναι δυνατόν να αναμένεται σοβαρή επέκταση των ιδιωτικών επενδύσεων σε αγορές που βρίσκονται υπό κατάρρευση; Μόνον μια γενναία επέκταση των δημόσιων επενδύσεων θα μπορούσε υπό αυτές τις συνθήκες να τονώσει τις αγορές και να επισύρει στη συνέχεια αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων. Αυτό συνέβη στην Αμερική και σήμερα αποδίδει ανάπτυξη του 4%, ενώ στην Ευρώπη αυτό δε συμβαίνει και η ανάπτυξη φυτοζωεί σε μηδενικά και αρνητικά επίπεδα, με εκρηκτική επέκταση της μαζικής ανεργίας.
-Στην Ευρώπη υπάρχουν δυνάμεις που μπορούν να αλλάξουν τους σημερινούς συσχετισμούς και να προχωρήσουν σε αλλαγές;
Ασφαλώς και υπάρχουν τέτοιες δυνάμεις στην Ευρώπη και όχι μόνον από τον ευρωπαϊκό Νότο, αλλά και από τον ευρωπαϊκό Βορρά, από τη Γαλλία και, μάλιστα, ακόμη περισσότερο από τη Γερμανία. Οι κριτικές που υφίσταται η Μέρκελ πολλαπλασιάζονται καθημερινά από τη Γερμανία και, μάλιστα, από τους στενότερους συνεργάτες της, όπως ο Πέτερ Μπόφινγκερ και ο Μαρσέλ Φράτσερ, ο οποίος αποδεικνύει ότι ολόκληρη η πορεία της Γερμανίας κατά την τελευταία 15ετία δεν είναι καθόλου ανοδική, αλλά καθοδική και οδηγεί κατευθείαν, όχι στην ισχύ, αλλά στην κατάρρευση.
-Έχει μέλλον η Ευρωπαϊκή Ένωση;
Ενόσω τηρούνται οι ιδρυτικές Συνθήκες του Μάαστριχτ και του Ευρώ, η Ε.Ε δεν έχει μέλλον, ούτε και το κοινό νόμισμα. Εάν η Ε.Ε. και το ευρώ έχουν μέλλον, αυτό εξασφαλίζεται μέχρι σήμερα, όχι με την τήρηση των Συνθηκών, αλλά με την παραβίασή τους. Το μέλλον τους θα εξασφαλισθεί οριστικά μόνον όταν οι ιδρυτικές Συνθήκες θα έχουν αλλάξει και προσαρμοσθεί στις πραγματικές ανάγκες.
-Πιστεύεις ότι μπορεί να αντέξει η Ελλάδα στην τεράστια πίεση που δέχεται από τους «θεσμούς»;
Εφόσον «οι θεσμοί» εκτιμούν και ορθά ότι η θέση της Ελλάδας είναι στην Ευρώπη και, συνεπώς, αναλαμβάνουν το κόστος της παραμονής, η Ελλάδα θα μπορεί να αντέχει. Ωστόσο, όταν οι Συνθήκες τροποποιηθούν και γίνουν πραγματικά ευρωπαϊκές και πάψουν να είναι απλώς διακρατικές, όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα, τότε και το κόστος παραμονής της χώρας στην Ευρώπη θα αποβεί σαφώς μικρότερο και τα οφέλη για όλες τις πλευρές σαφώς μεγαλύτερα.
-Το δίλημμα ευρώ ή δραχμή είναι υπαρκτό;
Το δίλημμα της δραχμής είναι σήμερα πολύ αργά για έχει οποιαδήποτε έννοια. Με τη δραχμή, η χώρα μας θα είχε ασύγκριτα πιο δυσβάστακτα προβλήματα. Ασφαλώς, με το κοινό νόμισμα παραχωρείται μέρος της εθνικής κυριαρχίας, αλλά αυτό ακριβώς συμβαίνει με όλες τις χώρες-μέλη του κοινού νομίσματος. Το πρόβλημα δεν είναι η διατήρηση της εθνικής νομισματικής κυριαρχίας, αλλά οι μηχανισμοί που θεσπίζονται σε αντιστάθμιση της μεταφοράς εθνικής νομισματικής κυριαρχίας. Μέχρι σήμερα, η μεταφορά εθνικής κυριαρχίας έχει γίνει χωρίς αντιστάθμισμα και αυτό είναι σήμερα το πρόβλημα, όχι μόνον της Ελλάδας, αλλά όλων των χωρών μελών του ευρώ. Επιβάλλεται ευρωπαϊκή διαχείριση του κοινού νομίσματος και όχι απλώς διακυβερνητική, με προεξάρχοντα ρόλο της Γερμανίας.
-Ο πρωθυπουργός, εκτός από τις πιέσεις «εξωτερικού», υφίσταται και τις πιέσεις «εσωτερικού». Τι θα προτείνατε να πράξει;
Δεν πιστεύω ότι οι πιέσεις του εσωτερικού αποτελούν πραγματικό πρόβλημα. Άλλωστε, στο μέτρο που ο πρωθυπουργός ξεμπλοκάρει τη σημερινή κατάσταση και υπάρξει προοπτική σε βάθος χρόνου, οι εσωτερικές πιέσεις θα υποχωρούν όλο και περισσότερο.
-Πρόσφατα ο πρωθυπουργός κάλεσε τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ να μην αποδεχθούν το προνόμιο της δωρεάν παροχής αυτοκινήτου από τη Βουλή. Στην προτροπή του απάντησαν θετικά μόνο έξι. Πώς το σχολιάζετε;
Θα προτιμούσα η αποποίηση από τα βουλευτικά προνόμια να μην επαφίεται στην ατομική βούληση των βουλευτών, αλλά να εκτελείται με εξουσιαστική απόφαση από τη Βουλή των Ελλήνων, ώστε να μην εμφανίζονται τέτοιες ανορθογραφίες, που βλάπτουν όλους και, βέβαια, ιδίως όσους τις επικαλούνται. Όταν το κράτος αποφασίζει να κάνει οικονομίες, δεν το βρίσκω καθόλου εύλογο και κατανοητό να τις επιρρίπτει αποκλειστικά και μόνον στους ιδιώτες, ενώ οφείλει να δίδει πρώτο το παράδειγμα για έναν περισσότερο λιτό τρόπο λειτουργίας του Δημοσίου και των υπηρεσιών του.
Στοχαστής και άνθρωπος του κόσμου
{του Θανάση Παντέ}
Για τον Κώστα Βεργόπουλο λένε, όσοι τον γνωρίσουν, ότι υπήρξε σφριγηλός διανοούμενος, παρεμβατικός και εργατικός μέχρι τέλους.
Όλα αυτά, βέβαια, και άλλα πολλά ενδεχομένως είναι λίγα για να σκιαγραφήσουν το πορτραίτο ενός πολυδιάστατου στοχαστή και, πάνω απ’ όλα, ανθρώπου της ζωής που τίποτα το ανθρώπινο δεν του ήταν ξένο και αδιάφορο. Πολίτης του κόσμου ο Κώστας Βεργόπουλος, κοσμοπολίτης με όλη τη σημασία της λέξης και βαθιά σκεπτόμενος για όλο το φάσμα του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι με τις οικονομικές παραμέτρους που το αφορούν.
Υπήρξε πολυσχιδής προσωπικότητα και πολύ ενημερωμένος σε ό,τι αφορούσε το διεθνές γίγνεσθαι, το οποίο ανέλυε με καυστικό χιούμορ, που άλλωστε δεν κρυβόταν στα λόγια του μαζί με την ευφυΐα και τη σαρκαστική διάθεση που είχε.
Μεσσηνιακής καταγωγής ο Κώστας Βεργόπουλος και ενώ ήταν πολίτης του κόσμου με διεθνείς ορίζοντες συνεχώς διευρυμένους, χαιρόταν κάθε φορά την επιστροφή στο γενέθλιο τόπο, όταν βρισκόταν με φίλους του στη Μεσσηνία, όπου ερχόταν προσκεκλημένος για να παρουσιάσει τα βιβλία του.
Σε εκδηλώσεις με αφορμή βιβλία του που κάναμε με πρωτοβουλία του Flash και της «Φωνής», εκείνο που μου έκανε εντύπωση ήταν η οικειότητα που έδειχνε και η αμεσότητα που εξ αρχής είχε με τους συνομιλητές του και όσους παρακολουθούσαν.
Είχε, επίσης, έντονα ανεπτυγμένη την ικανότητα να δίνει ουσιαστικές απαντήσεις και στις πιο εξοργιστικές έως ανούσιες ερωτήσεις που δεχόταν.
Δε χωρούσε σε καλούπια στερεότυπα ο Κώστας Βεργόπουλος, και ο λόγος του ήταν στέρεος και πλήρης από επιχειρήματα. Κέρδιζες όταν μιλούσες μαζί του, γιατί δεν εμφανιζόταν ως «πολύξερος», αλλά ήταν ανοιχτός συνεχώς στο να μαθαίνει, με εφηβική διάθεση στον τρόπο του.
Ήταν από τους πρώτους που έγραψαν για την ελληνική κρίση, όταν βρισκόταν ακόμα στην αρχή της, ενώ παρέμεινε πιστός και οξυδερκής αναλυτής μέχρι τέλους στα προβλήματα της παγκοσμιοποίησης και της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Και με τα προβλήματα της αγροτικής οικονομίας ασχολήθηκε ο Κώστας Βεργόπουλος και, μάλιστα, ένα από τα πρώτα του βιβλία ήταν «Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα», το οποίο μέχρι σήμερα θεωρείται αξεπέραστο στο είδος του.
Ήταν μπροστά από την εποχή του ο Κώστας Βεργόπουλος και, δυστυχώς, είχε δίκιο που επισήμαινε συνεχώς πως ο κόσμος στις μέρες μας βρίσκεται σε επικίνδυνη πορεία, που θυμίζει Μεσοπόλεμο.
Ας ελπίσουμε πως αυτή τη φορά οι προβλέψεις του θα διαψευστούν.
Ο ίδιος, πάντως, φεύγοντας για το ύστατο ταξίδι του άφησε την τελευταία του παρακαταθήκη. Ένα όμορφο βιβλίο για την παγκόσμια αναταραχή. Ας το διαβάσουμε με προσοχή.
