Για τη Γερμανία το χρέος είναι αμαρτία
Συνέντευξη στον Πέτρο Τσώνη
Δε χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις για το συμπατριώτη μας, συγγραφέα και καθηγητή Κώστα Βεργόπουλο. Έγκυρος οικονομικός και πολιτικός αναλυτής, χαρακτηρίζεται τόσο για τη ριζοσπαστικότητα των θέσεών του όσο και για τη νηφαλιότητα των αναλύσεών του. Χωρίς κραυγές, ο Κώστας Βεργόπουλος καταθέτει τις απόψεις του και προτείνει λύσεις για την έξοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την κρίση. Στη συνέντευξη που ακολουθεί απαντά σε επίκαιρα ερωτήματα για τη νέα κυβέρνηση, τη στάση της Γερμανίας, τις δυνάμεις που μπορούν να αλλάξουν την Ευρώπη, αλλά και για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
-Πώς κρίνεις τα πρώτα βήματα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ;
Έπειτα από μια εξαετία διαρκούς επιδείνωσης των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων της χώρας, που έφθασε μέχρι την πρωτοφανή ανθρωπιστική καταστροφή για εκατομμύρια συμπολιτών μας και ιδίως των νέων, τέθηκε, επιτέλους, μια κόκκινη γραμμή και, φυσικά, αυτό δεν είναι λίγο. Ωστόσο, δεν είναι επαρκές. Η χώρα χρειάζεται, όχι μόνον να σταματήσει η επιδείνωση, αλλά και πραγματική σταθεροποίηση, προκειμένου να αρχίσει μια νέα πορεία ανάκαμψης και ανάπτυξης για την άμεση απορρόφηση της υψηλοτάτης ανεργίας και την εξ ίσου άμεση αποκατάσταση των βαθύτατων κοινωνικών ρηγμάτων, που έχουν σήμερα οξυνθεί όσο ποτέ άλλοτε. Εάν θα είχα κάτι να σημειώσω για τη νέα κυβέρνηση, αυτό είναι ότι προσηλώνεται υπερβολικά σε ένα μόνο πεδίο, το εξωτερικό, ενώ διατηρείται η ασάφεια για πολλά άλλα πεδία, όχι λιγότερο σημαντικά. Φυσικά, η εξασφάλιση της χρηματοδότησης της χώρας αποτελεί ζήτημα- κλειδί, όμως εξίσου ζήτημα- κλειδί αποτελεί η ανάληψη πρωτοβουλιών από την κοινωνία σε όλα τα πεδία, όχι μόνον στο οικονομικό, αλλά επίσης στο πολιτιστικό και στο κοινωνικό. Το πρόβλημα της χώρας δεν είναι μόνον το πώς θα πληρώνει το χρέος της, αλλά είναι, επίσης, το πώς η οικονομία και κοινωνία θα ανακάμψουν. Δεν είναι μόνον το εξωτερικό μέτωπο, αλλά και το εσωτερικό. Εάν υπάρχει χρηματοδοτικό κενό προς τα έξω, υπάρχει επίσης, και μάλιστα πιο δραματικό, προς τα μέσα. Όταν η οικονομία αδρανεί, κανένα πρόβλημα δεν προωθείται, αλλά όλα επιδεινώνονται.
-Από τις δημόσιες δηλώσεις Γερμανών αξιωματούχων προκύπτει μια έντονη αντιπάθεια προς την κυβέρνηση και ιδιαίτερα προς τον υπουργό Οικονομικών. Πού την αποδίδεις;
Η γερμανική αντιπάθεια είναι οπωσδήποτε πολιτική, αν και η εθνική αλαζονεία αποτελεί δημοφιλές άθλημα σε αυτή τη χώρα. Δεν είναι τυχαίο ότι στα γερμανικά η λέξη χρέος σημαίνει, επίσης, σφάλμα, αλλά και ενοχή. Όποιος χρωστά, είναι εξ ορισμού «αμαρτωλός», που οφείλει πρώτα από όλα να πληρώσει για τις αμαρτίες του. Το ηθικό στοιχείο υπερισχύει του οικονομικού και κοινωνικού. «Ας επικρατήσει η ηθική, ακόμη και αν το τίμημα είναι να χαθεί ο κόσμος». Όσον αφορά στο πρόβλημα «Βαρουφάκης», δε βλέπω τίποτα περισσότερο από ένα εύκολο και γραφικό πρόσχημα, προκειμένου να συγκαλυφτεί η ουσία.
-Εδώ και αρκετά χρόνια υποστηρίζεις την άποψη ότι η Ευρώπη θα πρέπει να ακολουθήσει τον Πρόεδρο Ομπάμα, να ρίξει δηλαδή χρήμα στην αγορά. Αυτό τελευταία φαίνεται να γίνεται. Πώς το σχολιάζεις;
Η ΕΚΤ ακολουθεί πλέον την αμερικανική πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης, αλλά με καθυστέρηση εξαετίας. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτό υπάρχουν δύο κρίσιμα σημεία που εξακολουθούν να εμποδίζουν την ευρωπαϊκή ανάκαμψη. Πρώτον, η ευρωπαϊκή ποσοτική χαλάρωση δεν εφαρμόζεται προς τα κράτη, αλλά μόνον προς τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις, ενώ τα κράτη διατηρούνται σε συνθήκες πιστωτικής στενότητος, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις ΗΠΑ. Έτσι, η ΕΚΤ δεν αγοράζει απευθείας ομόλογα του δημοσίου χρέους από την πρωτογενή αγορά. Δεύτερον, στην Αμερική η ποσοτική χαλάρωση συνδυάσθηκε με τη δημοσιονομική χαλάρωση, δηλαδή με την αύξηση των δημόσιων δαπανών και, συνεπώς, των δημόσιων ελλειμμάτων, έφθασαν μέχρι -12% του ΑΕΠ, προτού αρχίσουν να μειώνονται, ενώ στην Ευρώπη, παρά την ποσοτική χαλάρωση, εξακολουθεί να ισχύει ο κανόνας των μηδενικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων και οι προσδοκίες για ανάκαμψη περιορίζονται στην υποθετική δυναμική που αναμένεται να προέλθει από τον ιδιωτικό τομέα. Όμως, όταν οι ευρωπαϊκές οικονομίες πάσχουν ήδη από αποπληθωρισμό, δηλαδή από αρνητική πορεία των τιμών, πώς είναι δυνατόν να αναμένεται σοβαρή επέκταση των ιδιωτικών επενδύσεων σε αγορές που βρίσκονται υπό κατάρρευση; Μόνον μια γενναία επέκταση των δημόσιων επενδύσεων θα μπορούσε υπό αυτές τις συνθήκες να τονώσει τις αγορές και να επισύρει στη συνέχεια αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων. Αυτό συνέβη στην Αμερική και σήμερα αποδίδει ανάπτυξη του 4%, ενώ στην Ευρώπη αυτό δε συμβαίνει και η ανάπτυξη φυτοζωεί σε μηδενικά και αρνητικά επίπεδα, με εκρηκτική επέκταση της μαζικής ανεργίας.
-Στην Ευρώπη υπάρχουν δυνάμεις που μπορούν να αλλάξουν τους σημερινούς συσχετισμούς και να προχωρήσουν σε αλλαγές;
Ασφαλώς και υπάρχουν τέτοιες δυνάμεις στην Ευρώπη και όχι μόνον από τον ευρωπαϊκό Νότο, αλλά και από τον ευρωπαϊκό Βορρά, από τη Γαλλία και, μάλιστα, ακόμη περισσότερο από τη Γερμανία. Οι κριτικές που υφίσταται η Μέρκελ πολλαπλασιάζονται καθημερινά από τη Γερμανία και, μάλιστα, από τους στενότερους συνεργάτες της, όπως ο Πέτερ Μπόφινγκερ και ο Μαρσέλ Φράτσερ, ο οποίος αποδεικνύει ότι ολόκληρη η πορεία της Γερμανίας κατά την τελευταία 15ετία δεν είναι καθόλου ανοδική, αλλά καθοδική και οδηγεί κατευθείαν, όχι στην ισχύ, αλλά στην κατάρρευση.
-Έχει μέλλον η Ευρωπαϊκή Ένωση;
Ενόσω τηρούνται οι ιδρυτικές Συνθήκες του Μάαστριχτ και του Ευρώ, η Ε.Ε δεν έχει μέλλον, ούτε και το κοινό νόμισμα. Εάν η Ε.Ε. και το ευρώ έχουν μέλλον, αυτό εξασφαλίζεται μέχρι σήμερα, όχι με την τήρηση των Συνθηκών, αλλά με την παραβίασή τους. Το μέλλον τους θα εξασφαλισθεί οριστικά μόνον όταν οι ιδρυτικές Συνθήκες θα έχουν αλλάξει και προσαρμοσθεί στις πραγματικές ανάγκες. -Πιστεύεις ότι μπορεί να αντέξει η Ελλάδα στην τεράστια πίεση που δέχεται από τους «θεσμούς»; Εφόσον «οι θεσμοί» εκτιμούν και ορθά ότι η θέση της Ελλάδας είναι στην Ευρώπη και, συνεπώς, αναλαμβάνουν το κόστος της παραμονής, η Ελλάδα θα μπορεί να αντέχει. Ωστόσο, όταν οι Συνθήκες τροποποιηθούν και γίνουν πραγματικά ευρωπαϊκές και πάψουν να είναι απλώς διακρατικές, όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα, τότε και το κόστος παραμονής της χώρας στην Ευρώπη θα αποβεί σαφώς μικρότερο και τα οφέλη για όλες τις πλευρές σαφώς μεγαλύτερα.
-Το δίλημμα ευρώ ή δραχμή είναι υπαρκτό;
Το δίλημμα της δραχμής είναι σήμερα πολύ αργά για έχει οποιαδήποτε έννοια. Με τη δραχμή, η χώρα μας θα είχε ασύγκριτα πιο δυσβάστακτα προβλήματα. Ασφαλώς, με το κοινό νόμισμα παραχωρείται μέρος της εθνικής κυριαρχίας, αλλά αυτό ακριβώς συμβαίνει με όλες τις χώρες-μέλη του κοινού νομίσματος. Το πρόβλημα δεν είναι η διατήρηση της εθνικής νομισματικής κυριαρχίας, αλλά οι μηχανισμοί που θεσπίζονται σε αντιστάθμιση της μεταφοράς εθνικής νομισματικής κυριαρχίας. Μέχρι σήμερα, η μεταφορά εθνικής κυριαρχίας έχει γίνει χωρίς αντιστάθμισμα και αυτό είναι σήμερα το πρόβλημα, όχι μόνον της Ελλάδας, αλλά όλων των χωρών μελών του ευρώ. Επιβάλλεται ευρωπαϊκή διαχείριση του κοινού νομίσματος και όχι απλώς διακυβερνητική, με προεξάρχοντα ρόλο της Γερμανίας.
-Ο πρωθυπουργός, εκτός από τις πιέσεις «εξωτερικού», υφίσταται και τις πιέσεις «εσωτερικού». Τι θα προτείνατε να πράξει;
Δεν πιστεύω ότι οι πιέσεις του εσωτερικού αποτελούν πραγματικό πρόβλημα. Άλλωστε, στο μέτρο που ο πρωθυπουργός ξεμπλοκάρει τη σημερινή κατάσταση και υπάρξει προοπτική σε βάθος χρόνου, οι εσωτερικές πιέσεις θα υποχωρούν όλο και περισσότερο.
-Πρόσφατα ο πρωθυπουργός κάλεσε τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ να μην αποδεχθούν το προνόμιο της δωρεάν παροχής αυτοκινήτου από τη Βουλή. Στην προτροπή του απάντησαν θετικά μόνο έξι. Πώς το σχολιάζετε;
Θα προτιμούσα η αποποίηση από τα βουλευτικά προνόμια να μην επαφίεται στην ατομική βούληση των βουλευτών, αλλά να εκτελείται με εξουσιαστική απόφαση από τη Βουλή των Ελλήνων, ώστε να μην εμφανίζονται τέτοιες ανορθογραφίες, που βλάπτουν όλους και, βέβαια, ιδίως όσους τις επικαλούνται. Όταν το κράτος αποφασίζει να κάνει οικονομίες, δεν το βρίσκω καθόλου εύλογο και κατανοητό να τις επιρρίπτει αποκλειστικά και μόνον στους ιδιώτες, ενώ οφείλει να δίδει πρώτο το παράδειγμα για έναν περισσότερο λιτό τρόπο λειτουργίας του Δημοσίου και των υπηρεσιών του.
